Η ιστορία των εσπεριδοειδών ξεκίνησε από τους Γενοβέζους κατακτητές (1348-1566). Όταν διαπίστωσαν ότι αυτά τα δέντρα μπορούν να ευδοκιμήσουν και στη Χίο, ξεκίνησαν την εισαγωγή τους από την Ιταλία ενώ αργότερα άρχισε και η εισαγωγή τους από τις χώρες της Βορείου Αφρικής. Η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών συνεχίστηκε και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εξαγωγές τους γίνονταν στην Κωνσταντινούπολη, στη Μαύρη θάλασσα, στην Σμύρνη, στην Αίγυπτο και αλλού.
Τα εσπεριδοειδή ή αλλιώς τα «χρυσά μήλα των εσπερίδων» όπως τα αποκαλούσαν οι αρχαίοι Έλληνες, αποτελούσαν ουσιαστικά είδος πολυτελείας καθώς η καλλιέργειά τους ήταν ιδιαίτερα δαπανηρή. Το 1900, το κάθε πορτοκάλι τυλιγόταν σε χαρτί τυπωμένο με χρυσό χρώμα με την ετικέτα "Αναστασάκης" και ταξίδευε από τη Χίο στη Ρωσία. Για να το απολαύσει κάποιος έπρεπε να δουλέψει 15 μέρες για να το πληρώσει. Εδώ θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς, πορτοκάλι: φρούτο ή κόσμημα;
Μέχρι το 1780, η Χίος βρισκόταν σε πλήρη οικονομική άνθηση και οι πλούσιοι έμποροι και εφοπλιστές Χιώτες επέλεξαν την καλλιέργεια των εσπεριδοειδών για τον Κάμπο καθώς τα δέντρα αυτά είναι ιδανικά για διακόσμηση, πέραν του ότι απέφεραν και μεγάλες οικονομικές αποδόσεις.
Η σφαγή από τους Τούρκους το 1822, ο παγετός του 1850 και ο σεισμός του 1881 έπληξαν σοβαρά τις εμπορικές δραστηριότητες του νησιού, ενώ πολλοί Χιώτες εγκατέλειψαν το νησί. Λίγοι παρέμειναν και άλλοι παραχώρησαν τα κτήματά τους στους επιστάτες τους. Όλοι αυτοί έκαναν τα εσπεριδοειδή μια πρωτοπόρα καλλιέργεια που χρησιμοποίησε τις γνωστές διασυνδέσεις των εμπόρων της Χίου και οδήγησε σε πολύ κερδοφόρες εξαγωγές κυρίως προς τη Ρωσία, χαρακτηρίζοντας την περίοδο 1880 - 1940 ως τη χρυσή εποχή των εσπεριδοειδών. Από τα μέσα του 20ου αιώνα ελαττώθηκε η παραγωγή τους και από το 1980 και μετά σταμάτησε και η εξαγωγή τους στο εξωτερικό.
Σήμερα ο Κάμπος έχει χαρακτηριστεί Ιστορικός Τόπος από το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και παραμένει μια σημαντική αρχιτεκτονικά και πολιτιστικά περιοχή, όπου καλλιεργούνται ακόμη τα εσπεριδοειδή σε συνάρτηση και με άλλες δραστηριότητες. Ωστόσο, η περιοχή έχει χάσει την παλιά της αίγλη, οικοπεδοποιείται βαθμιαία και τα εσπεριδοειδή χρησιμεύουν ως διακοσμητικά.
Φτάνοντας λοιπόν στην εικόνα του σήμερα, θα επιχειρήσω μία εκ νέου προσέγγιση, αυτής της τόσο μαγικής περιοχής, που είναι κρίμα να μένει αναξιοποίητη, με την βοήθεια των Βαγγέλη Ξύδα και Γιώργου Πλακωτάρη, ιδιοκτητών του πολυχώρου Citrus Memories που βρίσκεται στον Κάμπο. Οι παραπάνω αναφερόμενοι, είναι δύο πολύ αξιόλογοι άνθρωποι, οι οποίοι κάνουν μία προσπάθειανα αναδείξουν λίγο από τον πλούτο της περιοχής του Κάμπου και να μυήσουν τον κόσμο στη μαγεία του. Το Citrus Memories είναι ένας πολυχώρος ο οποίος βρίσκεται μέσα σε ένα αρχοντικό στον Κάμπο, που περιβάλλεται από εσπεριδοειδή. Ο πολυχώρος αυτός περιλαμβάνει το μουσείο εσπεριδοειδών της Χίου, ένα από τα τρία παρόμοια μουσεία σε ολόκληρο τον κόσμο, που δημιουργήθηκε το 2008, με σκοπό να αναδείξει τα τοπικά προϊόντα αλλά και την ιστορία του εμπορίου των εσπεριδοειδών από το 1500 μέχρι και σήμερα, στη Χίο.
Ένα μέρος του αρχοντικού που λειτουργούσε εδώ και χρόνια ως παραδοσιακός ξενώνας, τώρα χρησιμοποιείται ως κατοικία, ένα άλλο λειτουργεί ως καφενείο όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τον καφέ του ή το γλυκό του ανάμεσα στις υπέροχες μυρωδιές των εσπεριδοειδών, ενώ το κτήμα περιλαμβάνει και εργαστήρι παρασκευής παραδοσιακών γλυκών και άλλων τοπικών προϊόντων που ως κύριο συστατικό τους έχουν τα εσπεριδοειδή.Θέλοντας να εμπλουτίσουν το προϊόν που προσφέρουν, οι ιδιοκτήτες του Citrus Memories διοργανώνουν από το 2010 εκδηλώσεις οι οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στο κτήμα. Οι εκδηλώσεις αυτές ποικίλλουν και περιλαμβάνουν από εκπαιδευτικά προγράμματα για τα παιδιά μέχρι εκθέσεις φωτογραφίας και συναυλίες. Επιπλέον, καθημερινά γίνονται ξεναγήσεις στο κτήμα, σε όσους το επιθυμούν.
Το κτήμα αυτό είναι ένα από τα λίγα που είναι ανοιχτό στο κοινό, όπου μπορεί δηλαδή να μπει οποιοσδήποτε και να περιηγηθεί μέσα σε αυτό όπως μου λέει ο κ. Ξύδας ενώ μου εξηγεί την φιλοσοφία του Κάμπου. Ο Κάμπος όπως μου αναφέρει, «αποτελεί σκηνικό μίας πανάκριβης παράστασης όπου πλέον έχουν φύγει οι πρωταγωνιστές». Εννοώντας, ότι στο παρελθόν, βρισκόταν στα χέρια πλούσιων εμπόρων, οι οποίοι ήθελαν να αποτελεί κάτι κλειστό και πολυτελές, που εξυπηρετούσε στην φιλοξενία φίλων στις διακοπές. «Είχε την φιλοσοφία του κότερου». Μπορεί οι τόσο ψηλοί τοίχοι να δημιουργήθηκαν για την προστασία των εσπεριδοειδών αρχικά, ωστόσο τελικά, εξυπηρέτησαν και άλλους σκοπούς άγνωστους για το ευρύ κοινό. Ο Κάμπος και τα αρχοντικά του λοιπόν, εκτός από την καλλιέργεια των εσπεριδοειδών, χρησίμευε και ως ένα μέρος πριβέ διακοπών των ιδιοκτητών με τους φίλους τους. Με την πάροδο των χρόνων, οι πρωταγωνιστές έφυγαν, τα κτήματα άλλαξαν χέρια, οι εξαγωγές σταμάτησαν και η περιοχή υποβαθμίστηκε. Σε αυτό συνετέλεσε και η δημιουργία του αεροδρομίου, κατά την περίοδο της χούντας, για την κατασκευή του οποίου απαλλοτριώθηκε περίπου το 1/3 του Κάμπου.
Το θέμα όμως πάντα είναι τώρα τι γίνεται...
Όσον αφορά την αξιοποίηση των εσπεριδοειδών, υπάρχει ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Εσπεριδοκαλλιεργητών Χίου, ο οποίος ιδρύθηκε το 1985, μέσα από την συγχώνευση τεσσάρων συνεταιρισμών και έχει περίπου 300 εσπεριδοκαλλιεργητές ως μέλη. Ο Α.Σ.Ε. Χίου έχει σήμερα δύο ξεχωριστές μονάδες παραγωγής : την μεταποίηση και την παρασκευή χυμών και την εμφιάλωση αναψυκτικών. Στη σύγχρονη γραμμή εμφιάλωσης παράγονται ζαχαρούχοι χυμοί και αναψυκτικά με ή χωρίς ανθρακικό με την εμπορική ονομασία «Κάμπος».
Επιπλέον, η εταιρία «Χυμοί Χίου Α.Ε.» ξεκίνησε την δράση της εδώ και περίπου δύο χρόνια και παράγει τους πλέον αρκετά γνωστούς χυμούς «Κάμπος Χίου» που γίνονται από διάφορα εσπεριδοειδή, κυρίως μανταρίνι, πορτοκάλι και λεμόνι.
Ακόμα, παράγονται τοπικά γλυκά που ως βάση τους έχουν τα εσπεριδοειδή, από ιδιώτες παραγωγούς.
Ωστόσο όλα αυτά δεν επαρκούν για να δώσουν στην περιοχή την «ανάταση» που της χρειάζεται. Κι εδώ έρχονται οι δύο αυτοί άνθρωποι να μου δώσουν κάποιες ιδέες.
Τα εσπεριδοειδή όπως μου λένε είναι προϊόντα πολιτισμού. Το ίδιο το προϊόν είναι εξωστρεφές, από την στιγμή που τόσα χρόνια οι κάτοικοι ζούσαν με τις εξαγωγές. Αυτός είναι και ένας λόγος που και οι ίδιοι ονόμασαν τον πολυχώρο αυτό Citrus (εσπεριδοειδές), για να μπορεί να γίνεται αντιληπτή από όλους η σημασία του. Τα εσπεριδοειδή της Χίου λοιπόν, λόγω του μεγάλου κόστους της καλλιέργειάς τους, και τελικά της αυξημένης τελικής τιμής του προϊόντος, θα έπρεπε να πωλούνται ως προϊόντα πολυτελείας, όπως για παράδειγμα η μαστίχα και όχι να προσπαθούν να ανταγωνιστούν άλλα αντίστοιχα προϊόντα, των οποίων η παραγωγή είναι κατά πολύ φθηνότερη. Μία άλλη ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένα ανοικτό μουσείο εσπεριδοειδών, για την δημιουργία του οποίου βέβαια απαιτείται η συνεργασία και άλλων ιδιοκτητών περιβολιών, οι οποίοι θα δεχτούν να τα «ανοίξουν» στο ευρύ κοινό για να μπορέσει πλέον να δημιουργηθεί και ένα «προϊόν».
Σκοπός, κατά την άποψη του κ. Ξύδα, είναι να σπάσει η σιωπή του Κάμπου. Μέσα από την δημιουργία ενός ανοικτού-θεματικού μουσείου εσπεριδοειδών, θα μπορούσε ο κόσμος πραγματικά να μυηθεί στην μαγεία αυτού του τόπου πρώτον, και δεύτερον αυτό θα βοηθούσε το νησί να αποκτήσει ένα «προϊόν» αποκλειστικά και μόνο δικό του.
Μία ακόμα ιδέα κατά τον κ Πλακωτάρη, είναι να διοργανωθεί μία γιορτή ανθέων την περίοδο του Πάσχα, όποτε και ανθίζουν οι μανταρινιές, κάτι που θα δημιουργήσει ένα ακόμα κίνητρο στους τουρίστες να επισκεφτούν το νησί, εκτός από τον γνωστό σε πολλούς ρουκετοπόλεμο.
Τα κτήματα του Κάμπου, είναι κτήματα ζωντανά που παρήκμασαν με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο έχει έρθει η ώρα και η ανάγκη, για να παραμείνουν «ζωντανά» να αξιοποιηθούν. Μία πρώτη προσπάθεια ιδιαίτερα αξιόλογη, γίνεται από τους προαναφερθέντες, όμως δεν αρκεί αυτό για την δημιουργία ενός «τουριστικού προϊόντος». Απαιτούνται συνεργασίες από ανθρώπους που αγαπούν τον Κάμπο και το νησί. Απαιτούνται επίσης συνεργασίες από τον Δήμο της Χίου και από άλλους φορείς οι οποίοι ήδη έχουν προωθήσει άλλα προϊόντα της Χίου. Σε κάθε περίπτωση πρέπει, για να πάρει μορφή κάτι τέτοιο, να γίνει με συνεργασίες και όχι με ανταγωνισμό.
Είναι άξιο θαυμασμού το ότι υπάρχει η ιδιωτική πρωτοβουλία και μας δίνεται η δυνατότητα να απολαμβάνουμε έστω και ένα κομματάκι από μία τόσο μεγάλη ιστορία, όπως είναι αυτή του Κάμπου.
Ήρθε η ώρα όμως να αποχαιρετίσω τους συνομιλητές μου, να απολαύσω το γλυκό περγαμόντο που μου προσφέρθηκε και να πιω τον καφέ μου στην υγειά σας, κάτω από την δροσιά των δέντρων του περιβολιού!
0 comments:
Post a Comment