«Καζινοτουρισμός»

Η δημιουργία καζίνων, με σκοπό την ανάπτυξη ενός τόπου, δεν είναι κάτι καινούργιο, ωστόσο τώρα τελευταία έχει επανέλθει στο προσκήνιο, λόγω της οικονομικής κρίσης και των επενδυτικών ευκαιριών που παρουσιάζονται. Τα οργανωμένα καζίνα, που διαθέτουν πολυτελή ξενοδοχεία, συνεδριακά κέντρα, αίθουσες εκδηλώσεων, spa, αθλοπαιδιές, εστιατόρια και άλλα, αποτελούν ουσιαστικά μία τουριστική “attraction”. Επομένως συνδυάζουν τις «καζινοδραστηριότητες» (χαρτοπαιξία, τυχερά παιχνίδια, κ.λ.π.) με πολυτελείς διακοπές και αναψυχή. Ακόμα, σε δημοφιλείς προορισμούς για τους λιγότερο hardcore παίκτες, των οποίων το κίνητρο για τουρισμό ίσως να είναι μεγαλύτερο, προσφέρονται και άλλες τουριστικές δραστηριότητες, ανάλογα με τον τουριστικό προορισμό. Πράγμα που σημαίνει ότι, με τις εκτός καζίνου δράσεις, ενισχύεται και η τοπική κοινωνία. Ανάλογα με την περιοχή, μπορεί να υπάρχουν καζίνα χωρίς ξενοδοχείο, (σε περιοχές όπου υπάρχουν ήδη ξενοδοχειακές υποδομές), είτε να συνδυάζονται μαζί με ξενοδοχείο, όπως είναι και το πρότυπο που ακολουθείται στο Las Vegas. Το πρότυπο του Las Vegas ακολουθούν και τα καζίνα στην Ασία, που αποτελεί την πλέον αναπτυσσόμενη περιοχή στον κλάδο των τυχερών παιχνιδιών. Στην Ευρώπη τα καζίνα στη νόμιμη μορφή τους ξεκίνησαν να αναπτύσσονται σε ήδη δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, καθώς ήταν κυρίως απασχόληση των αριστοκρατών, και είτε λειτουργούσαν σε περιοχές που ήδη υπήρχαν ξενοδοχεία είτε δημιουργούνταν καζίνα-ξενοδοχεία. Στην Ελλάδα έχει ακολουθηθεί ένα μικτό μοντέλο και η δημιουργία των καζίνων δεν έχει στηριχτεί στο πρότυπο του Las Vegas, με κάποιες καλές εξαιρέσεις όπως είναι για παράδειγμα το καζίνο Λουτρακίου, που είναι ένα ενδιαφέρον μοντέλο καζίνου-ξενοδοχείου, όπου attraction δεν αποτελεί μόνο το συγκρότημα του καζίνου αλλά και το Λουτράκι σαν περιοχή, καθώς αποτελεί ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

Παρόλο που τα οικονομικά μεγέθη των περισσότερων ελληνικών καζίνων όλο και συρρικνώνονται, αυξάνεται το ενδιαφέρον για επενδύσεις στη δημιουργία καζίνων στην Ελλάδα, από πολυεθνικούς ομίλους, που μέχρι στιγμής εστιάζεται σε Φθιώτιδα, Κρήτη και Χίο. Στα ήδη υπάρχοντα καζίνα στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο ποσοστό των παικτών είναι Έλληνες, επομένως δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι μέχρι τώρα συνδέεται άμεσα η προσέλκυση ξένων τουριστών με το κίνητρο της επίσκεψης καζίνων στην Ελλάδα. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να συνδεθεί. Για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει καταρχάς να προσδιοριστούν οι αγορές στις οποίες θα απευθύνονται τα εν δυνάμει καζίνα, οι υποδομές που έχει η κάθε περιοχή, η προσβασιμότητα που θα έχουν οι εν δυνάμει «καζινοτουρίστες» στην περιοχή, και το τουριστικό προϊόν που αυτή προσφέρει. Η πρώτη εν δυνάμει «καζινοαγορά» που ήδη έχει εκδηλώσει και ενδιαφέρον για επενδύσεις στη χώρα μας είναι  η Τουρκία. Αυτό το ενδιαφέρον πρώτα προκύπτει κυρίως από το γεγονός ότι απαγορεύεται από την θρησκεία τους η λειτουργία  καζίνων, επομένως υπάρχει η σχετική «ανάγκη» και το ανάλογο κίνητρο, αλλά και λόγω της  γεωγραφικής γειτνίασης των δύο χωρών. Στο πλαίσιο αυτό, έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον για τη δημιουργία καζίνου στην Χίο, μιας και βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την Σμύρνη. Με το ίδιο σκεπτικό θα μπορούσε να δημιουργηθεί καζίνο στη Σάμο, στην Κω, στην Βόρεια Ελλάδα, στα ελληνοτουρκικά σύνορα, αλλά ακόμα και σε στρατηγικά σημεία, όπως δημοφιλή νησιά π.χ. Μύκονος, ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, και φυσικά, ο παραλιακός άξονας της Αθήνας. Στη Σύρο και στη Ρόδο υπάρχει ήδη τουρισμός καζίνων, ο οποίος προσελκύει και ισραηλινούς τουρίστες, καθώς ούτε στο Ισραήλ υπάρχουν καζίνα. Οι εν δυνάμει προορισμοί καζίνου, θα μπορούσαν να επιλέγουν αγορές στόχους με βάση το κριτήριο της γειτνίασης, της ύπαρξης ή όχι τοπικών καζίνων, της συνδεσιμότητας και της θελκτικότητας των προορισμών. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να δημιουργηθούν είτε αποκλειστικοί προορισμοί καζίνου, είτε προορισμοί που εκτός από την ύπαρξη ενός συγκροτήματος καζίνου-ξενοδοχείου, θα παρουσιάζουν και πρόσθετο τουριστικό ενδιαφέρον (π.χ. προσφορά άλλων μορφών τουρισμού). Στην περίπτωση της Ελλάδας, που διαθέτει ήδη πολλούς δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, τα καζίνα θα μπορούσαν να προστεθούν στο τουριστικό προϊόν της. Στο σημείο αυτό, πρέπει να αναφερθούν και πιθανά θέματα ή προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπιστούν στην δημιουργία και ανάπτυξη νέων καζίνων, και αφορούν την υπάρχουσα νομοθεσία, το θέμα των αδειοδοτήσεων, τους όρους που έχει κάθε καζίνο για τους παίκτες, καθώς και τον εντεινόμενο ανταγωνισμό που έχει προκύψει από τα ιντερνετικά καζίνα.

Παρατηρείται τελευταία έντονο ενδιαφέρον για δημιουργία «συγκροτημάτων καζίνων» και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως είναι η Αγγλία, η Ισπανία, καθώς και η περιοχή των κατεχόμενων στην Κύπρο.

Στην Αγγλία και συγκεκριμένα στο Μπέρμιγχαμ αναμένεται να χτιστεί ένα τεράστιο συγκρότημα καζίνου με ξενοδοχείο πολυτελείας, εμπορικά καταστήματα, μπαρ, εστιατόρια και άλλα, με συνολικό κόστος κατασκευής £89,000,000 και χρηματοδότηση από την εταιρία Genting UK, ενώ αναμένεται να είναι από τα σημαντικότερα έργα της περιοχής τα τελευταία χρόνια.

Στην Ισπανία υπάρχει η πρόταση για δημιουργία ενός project δισεκατομμυρίων, που θα αποτελείται από 12 ξενοδοχεία, ένα συνεδριακό κέντρο, τρία γήπεδα γκολφ, ένα στάδιο και έξι καζίνα. Αυτό το «συγκρότημα καζίνου» σύμφωνα με έρευνες θα δημιουργήσει άμεσα και έμμεσα 261.000 θέσεις εργασίας. Πράγμα πάρα πολύ σημαντικό για μία χώρα την οποία μαστίζει η ανεργία. Γι αυτό και Μαδρίτη και Βαρκελώνη ανταγωνίζονται για το ποια θα είναι η «τυχερή». Προϋπόθεση για την επιλογή του προορισμού ήταν να υπάρχει ήδη τουριστική υποδομή, καλό κλίμα, καλό μεταφορικό σύστημα και εύκολη πρόσβαση σε άλλες χώρες. Βέβαια για να προχωρήσει το θέμα, υπάρχουν και κάποιες απαιτήσεις από τον επενδυτή Sheldon Adelson. Αυτές έχουν να κάνουν με την ελαστικότητα της εργατικής νομοθεσίας, τη χαλάρωση των κανόνων που αφορούν την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, την απαλλαγή από την καταβολή της κοινωνικής ασφάλισης και άλλους φόρους για τα δύο πρώτα χρόνια, την άρση των περιορισμών βίζα για τους ξένους εργαζόμενους, καθώς και την άρση της απαγόρευσης καπνίσματος στους δημόσιους χώρους του καζίνου.

Στα κατεχόμενα της Κύπρου ή αλλιώς στο ψευδοκράτος, υπάρχει έξαρση επενδύσεων σε καζίνα, ξενοδοχεία, εξοχικές κατοικίες και έργα υποδομής, με βασικό πυλώνα τουριστικής ανάπτυξης την βιομηχανία του τζόγου. Ήδη στα κατεχόμενα λειτουργούν 32 καζίνα, τα οποία έχουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ελάχιστης κρατικής φορολογίας η οποία ανέρχεται στο 4%. Ακόμα, δεν γίνονται έλεγχοι στα σύνορα, με αποτέλεσμα οι επισκέπτες των καζίνων να μπορούν να έχουν μαζί τους μετρητά, καθώς επίσης παρέχονται κίνητρα επίσκεψης των καζίνων, όπως είναι η προσφορά δωρεάν ολιγοήμερων  διακοπών με την προϋπόθεση οι επισκέπτες να παίξουν ένα μικρό ποσό. Ακόμα παρέχεται και επιστροφή ποσοστού χαμένων χρημάτων ώστε να υπάρχει το κίνητρο να ξαναπαίξουν. Εκτός από τους ξένους επισκέπτες όπως Άγγλοι, Ισραηλινοί και άλλοι, τα κατεχόμενα επισκέπτονται ακόμα και οι Ελληνοκύπριοι, ενώ γίνονται και απευθείας πτήσεις τσάρτερ στο τοπικό αεροδρόμιο Ερτζάν. Σκοπός είναι να χτιστούν 7 θεματικά ξενοδοχεία και να δημιουργηθεί ένα μίνι Las Vegas.  

Όλα αυτά έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και παρουσιάζουν κοινές συνιστώσες, οι οποίες από τη μία μεριά έχουν να κάνουν με το ενδιαφέρον των επενδυτών και από την άλλη με την αποδοχή της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας. Από τη μία μεριά οι επενδυτές εντοπίζουν «ευκαιρίες» σε όρους, όπως είναι η χαμηλότερη φορολογία, οι ελαστικές σχέσεις εργασίας και άλλα, λόγω του ότι ο τόπος έχει ανάγκη από επενδύσεις και θέσεις εργασίας, οπότε και προσπαθεί να δημιουργήσει ευνοϊκό επενδυτικό περιβάλλον. Από την άλλη μεριά έχουμε την τοπική κοινωνία, η οποία ουσιαστικά διψάει για επενδύσεις λόγω της έλλειψης ρευστότητας, θέσεων εργασίας και γενικά ευκαιριών, με αποτέλεσμα να είναι πολύ πιο δεκτική ακόμα και σε δημιουργία καζίνων.

Κατά την γνώμη μου το δίπολο καζίνο-τουρισμός δεν είναι πανάκεια, δηλαδή δεν θα μπορούσε να αποτελέσει τη λύση στα οικονομικά-κοινωνικά προβλήματα ενός τόπου, καθώς ο συνδυασμός των καζίνων με τον τουρισμό, από μόνος του είναι ένας περίεργος συνδυασμός. Οι δραστηριότητες που προσφέρουν τα καζίνα, είναι δραστηριότητες από πολλούς κατακριτέες, δεν συνδέονται άμεσα με το προσφερόμενο προϊόν του τόπου, ενώ πολλές φορές δημιουργούν ανησυχία για το είδος των ανθρώπων που θα προσεγγίσει το καζίνο, ως πυρήνας και κίνητρο προσέλκυσης τουριστών σε ένα τόπο. Το κίνητρο των ανθρώπων για επίσκεψη σε κάποιο καζίνο, πολλές φορές συνοδεύεται από εθισμό, ενώ άλλες φορές συνδέεται με παράνομες δραστηριότητες, κίνητρα τα οποία δεν είναι πολλές φορές τα επιθυμητά. Στο επίπεδο αυτό λοιπόν, θεωρώ ότι δε μπορεί να συγκριθεί άμεσα με άλλα είδη τουρισμού, ωστόσο μπορεί να προσφέρει εξίσου στην οικονομία και στην τοπική κοινωνία.