Να γιατί η Κρήτη μοιάζει να είναι ανεξάρτητο τουριστικό κράτος..!

"Μια χώρα, η Κρήτη, μέσα βρίσκεται στο πέλαο το κρασάτο,
περίσσια πλούσια, θαλασσόζωστη, πανώρια
πολιτείες έχει ενενήντα μύριοι,
αρίφνητοι ζουν πάνω άνθρωποι,
 κι είναι πολλές οι γλώσσες τους, ανάκατες.
Θρέφει Αχαιούς η Κρήτη, και βέρους Κρητικούς αντρόκαρδους, και Δωριείς,
που ζούνε σε τρεις φυλές,
κι ακόμα Κύδωνες και Πελασγούς αρχόντους."

 

Οδύσσεια, Ραψωδία Τ΄ (172-177)
(Μετάφραση: Καζαντζάκη- Κακριδή)

(Πηγή www.incredibluecrete.gr)

 

Το διαμάντι λοιπόν της Μεσογείου και 5^ο μεγαλύτερο νησί της, το σταυροδρόμι τριών ηπείρων, με το ξακουστό ελαιόλαδο, τα κρασιά, τα παξιμάδια και φυσικά τη ρακή, αποτελεί έναν τόπο τόσο ποικιλόμορφο και προικισμένο από την φύση, ώστε από την αρχαιότητα πολλοί κατακτητές διεκδικούσαν τη γη της.

Οι Κρητικοί έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν, να διατηρήσουν και να αναδείξουν τα προνόμια του τόπου τους καθώς και να τον αναπτύξουν. Παράλληλα με την ενασχόλησή τους με την αγροτική παραγωγή, το άλλο δυνατό τους σημείο, που έχει και πάλι την ίδια βάση, δηλαδή την ομορφιά και τον πλούτο του τόπου, είναι ο τουρισμός. Τον τουρισμό οι Κρητικοί τον αντιμετωπίζουν με την σοβαρότητα και την αποτελεσματικότητα που θα έπρεπε, καθώς αναγνωρίζουν την συμβολή του στην ανάπτυξη του τόπου για αυτό και έχουν «στρωθεί» στην δουλειά! Το σημαντικότερο πράγμα για να θεωρηθεί τουριστικός ένας προορισμός είναι να έχει τουριστικά αξιοθέατα και όχι απλά αξιοθέατα, να έχει επενδύσει δηλαδή στην κληρονομιά και στον πολιτισμό του, να έχει τουριστική υποδομή, δηλαδή ξενοδοχεία, δωμάτια, δρόμους, ταμπέλες, ταξί, λεωφορεία, ακτοπλοϊκή και αεροπορική σύνδεση κλπ. Και αφού θεωρήσουμε αυτά σαν δεδομένα, περνάμε στην τουριστική προβολή!! Και οι Κρητικοί σε αυτό το κομμάτι είναι πραγματικά «πολύ μπροστά»! Επενδύουν στους ίδιους τους προορισμούς και τους προωθούν, προβλέπουν την ζήτηση, σχεδιάζουν στρατηγικές ενέργειες και προωθούν αποτελεσματικά τα προϊόντα τους.

Οι Κρητικοί έχουν διαμορφώσει τα τουριστικά τους προϊόντα ανάλογα και με το τι έχει να προσφέρει η κάθε περιοχή και τα προωθούν αντίστοιχα στις διαφαινόμενα ενδιαφερόμενες αγορές. Εστιάζουν στα δυνατά σημεία του κάθε «προϊόντος», τα αναδεικνύουν, τα αξιοποιούν, έχοντας ως απώτερο σκοπό να προσελκύσουν και το κοινό που ενδιαφέρεται για αυτά. Και το πιο σημαντικό επενδύουν στις ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ! Πράγμα που θεωρώ ότι είναι σημαντικότερο από οτιδήποτε άλλο και για να οδηγήσει κάποιον σε έναν προορισμό, να τον κάνει να τον επισκεφτεί ξανά και να φέρει εκεί τους φίλους του. Κρήτη λοιπόν η γη των εμπειριών! Όταν αγαπάς έναν τόπο τελικά του το δείχνεις!

 Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού είναι και τα τελευταία διαφημιστικά video της περιφέρειας Κρήτης που βασίζονται ακριβώς πάνω σε αυτό, στις εμπειρίες! Τα αγαπημένα μου είναι το “Incredible Memories” όπου χρησιμοποιείται «η τεχνική των αναμνήσεων». Πρωταγωνιστής είναι ένα στέλεχος επιχειρήσεων και το σκηνικό μεταφέρεται από μία αγχωτική μέρα στην δουλειά σε μία παραλία της Κρήτης, λόγω της άμμου που βρίσκει στο παπούτσι του. Καθώς και το “Incredible Hospitality” όπου εδώ χρησιμοποιείται  «η τεχνική των εμπειριών»  με πρωταγωνιστή έναν επισκέπτη μουσείου-τουρίστα, το σκηνικό μεταφέρεται από έναν πίνακα με ένα πορτοκάλι, σε έναν πορτοκαλεώνα στην Κρήτη και στην απίστευτη εμπειρία που έζησε ο πρωταγωνιστής εκεί. Τελευταίο και πολύ επιτυχημένο θεωρώ είναι το «Crete: See for yourself” όπου πρωταγωνιστές είναι ένας σεναριογράφος και ένας σκηνοθέτης και η κεντρική ιδέα είναι ότι ο σεναριογράφος έχει σκεφτεί ένα σενάριο για μία ταινία που έχει γυρίσματα και εικόνες από όλο τον κόσμο, τα οποία όμως όλα τελικά έχουν γυριστεί στην Κρήτη, έναν τόπο ποικιλόμορφο, ευλογημένο και προικισμένο. Κατά την γνώμη μου η προβολή των προορισμών πρέπει να βασίζεται κυρίως στις εμπειρίες και στις αναμνήσεις. Σε «ζωντανά» πράγματα που τα «παίρνεις μαζί σου» κι μετά το τέλος του ταξιδιού και τα «κουβαλάς» ίσως και για όλη σου την ζωή. Και αυτό είναι επιτυχία. Άλλωστε τα νούμερα μιλάνε από μόνα τους. Η Κρήτη είχε πάνω από 2,5 εκατομμύρια αφίξεις το οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου, με το αεροδρόμιο του Ηρακλείου να ξεπερνάει και το αεροδρόμιο της Αθήνας.

Οι Κρητικοί επενδύουν στον στρατηγικό σχεδιασμό, προσπαθώντας πραγματικά να επιμηκύνουν την τουριστική τους περίοδο, ενώ κάνουν ήδη ενέργειες για το 2014. Ο Σύλλογος Ξενοδόχων Ρεθύμνου  έχει ήδη ναυλώσει πέντε πτήσεις από τη Μπολόνια για Οκτώβρη και Νοέμβρη. Καταλαβαίνοντας ότι είναι πολύ σημαντικό για τον κάθε προορισμό να έχει ένα ξεχωριστό προφίλ, ο Δήμος Χερσονήσου έχει δημιουργήσει destination profiles για τις πιο δημοφιλείς δημοτικές ενότητες του Δήμου, που είναι οι Γούβες, τα Μάλια και η Χερσόνησος. Τα προφίλ αυτά περιέχουν πληροφοριακό υλικό που αφορούν τον κάθε προορισμό και το τι αυτός έχει να προσφέρει, προωθώντας έτσι και τον προορισμό αλλά παρέχοντας και σημαντικές πληροφορίες στους τουρίστες. Το υλικό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους τους εμπλεκόμενους επαγγελματίες στον τουρισμό και κυρίως από αυτούς που πουλάνε τον προορισμό, όπως είναι οι tour operators και τα τουριστικά γραφεία.

Κάτι άλλο αξιοσημείωτο είναι η στροφή στη σωστή προώθηση μέσω διαδικτύου. Ξεκινούν δηλαδή συνεργασίες με μεγάλα τουριστικά portals, επικεντρώνοντας όχι μόνο στον προορισμό αλλά κυρίως στις εμπειρίες που μπορεί κάποιος να ζήσει σε αυτόν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνεργασία του Δήμου Χερσονήσου με  το portal grekomania.ru που «χτυπάει» την ρωσική αγορά. Τέλος όσον αφορά τις εμπειρίες έχουμε και τον «τουριστικό χάρτη εμπειριών» του Δήμου Χερσονήσου, ο οποίος προβάλει τον προορισμό και την πολιτιστική του κληρονομιά, ενώ ταυτόχρονα παρακινεί τον επισκέπτη να τον εξερευνήσει.

Στην αντίπερα όχθη, βλέπουμε ότι υπάρχει ενδιαφέρον για την Κρήτη και από αεροπορικές εταιρίες (Easy Jet για δημιουργία hub στο Ηράκλειο) και από tour operators αλλά και από εταιρίες κρουαζιέρων (Crystal Cruises), πράγμα που θεωρώ ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο. 

                                               

Κλείνοντας λοιπόν, δεν θα μπορούσα παρά να χαρακτηρίσω την Κρήτη ένα Ανεξάρτητο Τουριστικό Κράτος, καθώς δεσπόζει στον ελληνικό τουριστικό χάρτη, και θα έπρεπε να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για όλους τους ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς. Στην υγειά των εμπειριών λοιπόν!  

 

 

 

Digital marketing…To marketing του « γνωστού και του φίλου»…

Είναι αλήθεια, όπως έχω αναφέρει και σε προηγούμενα  άρθρα μου, ότι ο τρόπος προώθησης  προϊόντων και υπηρεσιών αλλάζει ραγδαία όπως επίσης αλλάζουν και τα μέσα προώθησης. Έτσι τα παραδοσιακά μέσα που όλοι ξέραμε και «εμπιστευόμασταν», όπως τα έντυπα μέσα η τηλεόραση και το ραδιόφωνο, χάνουν μερίδιο αγοράς, το οποίο κερδίζουν  άλλα μέσα πιο ευέλικτα και κατά κύριο λόγο ηλεκτρονικά. Ο ένας λόγος που συμβαίνει αυτό είναι η ανάγκη για μείωση του κόστους των διαφημίσεων και ο άλλος και κυριότερος πιστεύω, είναι η αλλαγή των συνηθειών του κόσμου και η αλλαγή της επικοινωνίας, η οποία έχει γίνει σε μεγάλο βαθμό ηλεκτρονική. Θεωρώ λοιπόν ως δεδομένο ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των νέων έως 44 ετών χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) για να επικοινωνούν, χρησιμοποιούν ιστολόγια (blogs) και άλλες  ηλεκτρονικές πλατφόρμες για να καταθέτουν τις απόψεις τους  ή για να συζητούν θέματα που τους ενδιαφέρουν, ενώ χρησιμοποιούν e-shops και ταξιδιωτικά portal για να πραγματοποιούν τις αγορές τους και τα ταξίδια τους. Είναι λογική συνέπεια λοιπόν ότι η προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών σε αυτή την ομάδα ανθρώπων είναι πιο στοχευμένο και αποτελεσματικό να γίνεται με ηλεκτρονικό τρόπο.

Η ανάγκη λοιπόν για διεισδυτικότερη στόχευση, η αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας των ανθρώπων, η έλλειψη κεφαλαίων και η εξειδίκευση,  οδήγησε τις επιχειρήσεις στον εκσυγχρονισμό και αύξησε την χρήση του digital marketing.  Ένα κομμάτι λοιπόν του digital marketing που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις είναι και το affiliate marketing. Ο λόγος που θέλω να αναφερθώ σε αυτό είναι ότι παρουσιάζει ιδιαίτερη άνθηση τελευταία στην Ελλάδα και αυτό λόγω του ότι έχει  μετρήσιμη απόδοση (πληρωμή βάσει αποτελέσματος) και δεν έχει οικονομικό ρίσκο, ούτε για τις εταιρίες ούτε για τους «affiliates».

Το Affiliate Marketing είναι ένας τύπος «Performance based Marketing», και αφορά την προώθηση προϊόντων ή υπηρεσιών στο διαδίκτυο. Affiliate είναι ο Συνεργάτης ενός Δικτύου Συνεργατών (Affiliate Network), ο οποίος προωθεί προϊόντα ή υπηρεσίες ενός διαφημιζόμενου στο διαδίκτυο. Το Affiliate Marketing λειτουργεί ως εξής: Μια εταιρία ή επιχείρηση (Διαφημιζόμενος) ανταμείβει τους Συνεργάτες (Affiliates) για κάθε πελάτη ή επισκέπτη που οδηγούν στην διαδικτυακή τους ιστοσελίδα. Η ανταμοιβή μπορεί να είναι ένα ποσοστό προμήθειας από μια επιτυχημένη online πώληση (CPS), είτε για κάθε κλικ που γίνεται σε μία διαφήμιση(CPC) είτε ένα ποσό για μια συγκεκριμένη ενέργεια, όπως μια εγγραφή μέλους ή newsletter (CPL). Ο Affiliate προωθεί Διαφημιζόμενες εταιρίες χρησιμοποιώντας διάφορες διαφημιστικές καμπάνιες ή μεθόδους marketing μέσα από διαδικτυακές πηγές, όπως ιστοσελίδες, ιστολόγια, ηλεκτρονικά μηνύματα κτλ. (πηγή Wikipedia).

Στην όλη διαδικασία δηλαδή εμπλέκονται η εταιρία, το δίκτυο, ο affiliate και τέλος ο πελάτης. Τα δίκτυα των affiliate που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά είναι οι εταιρίες ClickBanner (www.clickbanner.gr), LinkWise ( www.linkwi.se) και ForestView (www.forestview.gr). Λόγω των πλεονεκτημάτων που παρουσιάζει το affiliate marketing, όλο και περισσότερο το επιλέγουν οι marketers σαν κανάλι στο επικοινωνιακό μίγμα της εκάστοτε εταιρίας, Τα affiliate δίκτυα αναπτύσσουν νέα εργαλεία μέτρησης και προώθησης των αποτελεσμάτων, ενώ το σημαντικότερο είναι ότι οι affiliates συνεχώς αυξάνονται. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η Focus Bari για λογαριασμό της Forest View, οι affiliates είναι κυρίως άντρες ηλικίας 25-44 ετών, ανώτερης μόρφωσης, ένας στους τρεις άρχισαν να ασχολούνται με το affiliate marketing  από το 2012, και το έχουν σαν part-time απασχόληση. Το 85% αυτών έχει και κάποια άλλη επαγγελματική δραστηριότητα ενώ ένας στους δύο έχει δική του επιχείρηση. Χρησιμοποιούν sites, blogs, e-mails, newsletters, σελίδες σε social media, ενώ ανάλογα με την καμπάνια χρησιμοποιούν και νέα εργαλεία. Εντυπωσιακό είναι ότι οι ίδιοι επανεπενδύουν ένα μέρος των εσόδων από το affiliate marketing σε προωθητικές και άλλες ενέργειες για την αύξηση της επισκεψιμότητας των σελίδων που οι ίδιοι έχουν και χρησιμοποιούν ως εργαλεία προώθησης των εκάστοτε εταιριών. Μαζί με το affiliate marketing, και μέσα από τον ανταγωνισμό που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στα δίκτυα, στην προσπάθειά τους να αυξήσουν τα έσοδά τους αποκτώντας περισσότερους affiliates και κατά συνέπεια περισσότερους πελάτες, αναπτύσσεται και το “referral marketing”.

Το referral marketing είναι μία μέθοδος προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών σε νέους πελάτες που βασίζεται στο “word of mouth”. Η κεντρική ιδέα είναι ότι δίνονται κίνητρα στους πελάτες για να φέρουν κι άλλους πελάτες. Αυτά τα κίνητρα μπορεί είτε να είναι ένα χρηματικό ποσό, είτε κάποιο δώρο. Τα δώρα που δίνονται συνήθως αφορούν αυτό που έχει να προσφέρει η κάθε εταιρία και μπορεί για παράδειγμα να είναι κουπόνια ή προσφορές προϊόντων αν είναι e-shop ή supermarket.

Η εφαρμογή που έχει το referral marketing  στα affiliate δίκτυα είναι ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από αυτά, δίνοντας κάποιο κίνητρο στους affIliates για να φέρουν στο δίκτυο και άλλους και έτσι να αυξηθεί η δύναμη και η επιρροή των δικτύων. Το κλειδί της λειτουργίας του referral marketing είναι ότι μεθοδεύει το word of mouth, ακολουθώντας συγκεκριμένες στρατηγικές και χρησιμοποιώντας την μέθοδο της επιβράβευσης των συνεργατών ή των πελατών για να κερδίσει νέους. Ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί χρησιμοποιώντας και online και offline μέσα. Τα αποτελέσματα είναι μετρήσιμα και κάποιες φορές θεαματικά. Ένα παράδειγμα που θα αναφέρω είναι αυτό του Dropbox (www.dropbox.com) το οποίο είναι μία υπηρεσία που προσφέρει στους χρήστες τη δυνατότητα να έχουν χώρο στο internet όπου μπορούν να ανεβάζουν διάφορα αρχεία, όπως φωτογραφίες και video και να τα μοιράζονται με άλλους χρήστες.  Χρησιμοποίησε λοιπόν ένα πρόγραμμα παραπομπών (referral program) για να προσελκύσει νέους χρήστες. Έδινε δηλαδή σε κάθε χρήστη επιπλέον χώρο από αυτόν που έπαιρνε με την εγγραφή του, για κάθε νέο χρήστη που θα έφερνε (ανταμείβοντας και τον νέο χρήστη). Αυτή η μέθοδος είχε σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν οι εγγραφές κατά 60% περίπου, ενώ συγχρόνως δημιουργεί πιστούς και ευχαριστημένους πελάτες.

Οι παραπάνω μέθοδοι marketing χρησιμοποιούν την έννοια «του γνωστού και του φίλου» για να πετύχουν το σκοπό τους. Αυτό  που φαίνεται να έχει σημασία είναι να δημιουργηθεί στους εν δυνάμει πελάτες  η αίσθηση της οικειότητας και της εμπιστοσύνης αλλά και της επιβράβευσης, ώστε τελικά να γίνουν πελάτες. Τα ηλεκτρονικά μέσα δηλαδή προσαρμόζονται σε μία τάση που πάντα υπήρχε στον άνθρωπο, να συμβουλευτεί τον φίλο ή τον γνωστό του προκειμένου να προβεί σε κάποια ενέργεια.  Τα ηλεκτρονικά μέσα δηλαδή προσπαθούν να καλύψουν το κενό της κοινωνικής αποξένωσης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, ώστε να αποτελέσουν ένα «οικείο» μέσο που θα φέρει ευχαριστημένους «γνωστούς». Τα πρότυπα ζωής των ανθρώπων επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την κατανάλωση και εκεί βρίσκεται και το κλειδί στο να βρεθεί ο πιο κατάλληλος τρόπος προώθησης του εκάστοτε προϊόντος στην εκάστοτε αγορά.  Affiliate και Referral marketing αποτελούν δυναμικά κομμάτια του digital marketing γιατί λειτουργούν με βάση την αίσθηση της εμπιστοσύνης και της οικειότητας, γιατί έχουν μετρήσιμα αποτελέσματα, είναι πολύ επίκαιρα και μέσα στην εποχή τους, όσον αφορά την τεχνολογική εξέλιξη, και γιατί έχουν εφαρμογή σε κάθε είδος επιχείρησης, από εταιρίες φαρμάκων καλλυντικών και αυτοκινήτων μέχρι online παιχνίδια, ασφαλίσεις, στοιχήματα και οτιδήποτε μπορεί κανείς να φανταστεί.  

Το μέλλον της ταξιδιωτικής βιομηχανίας και η προσωποποίηση των εμπειριών. Ο ρόλος των Social Media.

Το περιβάλλον στο οποίο ζούμε και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε έχει πλέον αλλάξει άρδην. Τα social media έχουν ήδη μπει για τα καλά στην ζωή μας και έχουν διαμορφώσει έναν πολύ διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας και δικτύωσης. Έτσι ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι της ζωής μας έχει γίνει διαδικτυακό, είτε αυτό αφορά την  επαγγελματική και κοινωνική δικτύωση, είτε τον ελεύθερο χρόνο μας. Έχουμε λοιπόν αποκτήσει πολλούς διαδικτυακούς φίλους, με τους οποίους μοιραζόμαστε καθημερινά διάφορα πράγματα που μπορεί να αφορούν  τα επαγγελματικά και προσωπικά μας ενδιαφέροντα, την  καθημερινότητά μας, τα χόμπι μας, όπως μουσική και τραγούδια που μας αρέσουν, φωτογραφίες και διάφορες εμπειρίες.

Θα ήθελα να σταθώ στο κομμάτι των εμπειριών και το πώς αυτό συνδέεται με την ταξιδιωτική βιομηχανία. Όπως συνηθίζουμε να λέμε το πιο σημαντικό για να ικανοποιήσεις έναν τουρίστα είναι να του προσφέρεις μία εμπειρία, την οποία θα την ζήσει και στην συνέχεια θα την αναπαράγει. Προτού όμως βιώσει αυτή την εμπειρία, πρέπει να του δημιουργηθεί η προσδοκία για αυτή. Η προσδοκία αυτή συνήθως καλλιεργείται μέσω γνωστών και φίλων οι οποίοι έχουν ταξιδέψει και μοιράζονται την εμπειρία τους, με τον ενθουσιασμό τους και τις φωτογραφίες τους. Κι επειδή όπως ανέφερα πρωτύτερα, ο τουρισμός  συνδέεται με εμπειρίες που έχουμε ζήσει ή θέλουμε να ζήσουμε, δεν υπάρχει καλύτερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος για να τις μοιραστείς από το “word of mouth”. Το να μοιραζόμαστε εμπειρίες και πληροφορίες με φίλους και γνωστούς πάντα είχε μεγάλη δυναμική και πάντα αποτελούσε το δυνατότερο μέσο προώθησης ενός προορισμού, μίας υπηρεσίας ή μεμονωμένων τουριστικών επιχειρήσεων.

Το “word of mouth” συνεχίζει να αποτελεί το δυνατότερο μέσο προώθησης και το μόνο που αλλάζει είναι ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε και μοιραζόμαστε εμπειρίες. Τα social media έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας και έχουν περάσει και στο κινητό μας. Πράγμα που σημαίνει πως ανά πάσα στιγμή μπορούμε να μοιραστούμε οτιδήποτε θέλουμε με τους ‘ηλεκτρονικούς’ μας φίλους. Το “word of mouth” λοιπόν από μία απλή συνήθεια των ανθρώπων, παίρνει και ένα ηλεκτρονικό ”e”  μπροστά  και  τείνει να γίνει το νέο κύμα του ταξιδιωτικού μάρκετινγκ. Μπροστά λοιπόν σε αυτό το νέο κύμα που ουσιαστικά δημιουργήθηκε από μόνο του, από την απλή τάση των ανθρώπων να επικοινωνούν και να μοιράζονται έστω και ηλεκτρονικά, δε μπορούν να μην συμμετέχουν τα social media τα οποία και δράττουν την ευκαιρία από κύμα να το μετατρέψουν σε τσουνάμι! Έτσι προσαρμόζονται και εξελίσσονται. Το facebook, πρώτο από όλα εξελίσσεται δημιουργώντας νέες υπηρεσίες και εφαρμογές όπως είναι η υπηρεσία “Graph Search” και η εφαρμογή “Nearby”,που θα δίνει την δυνατότητα στους χρήστες να ψάχνουν τουριστικές πληροφορίες ανάμεσα στους φίλους τους ή να ψάχνουν για αξιοθέατα και μαγαζιά που έχουν πάει φίλοι τους και είναι κοντά στο μέρος, το οποίο έχουν δηλώσει ότι θα επισκεφθούν.  Το internet και η απεριόριστη πρόσβαση στην πληροφορία έχει δώσει τη δύναμη στα χέρια των εν δυνάμει ταξιδιωτών να έχουν όποια πληροφορία θέλουν για ξενοδοχεία, εστιατόρια, εμπορικά καταστήματα, αεροπορικές εταιρίες και οτιδήποτε άλλο μπορούμε να φανταστούμε. Έτσι ηλεκτρονικές πλατφόρμες όπως το booking.com και το tripadvisor.com εκτός από πληροφορίες παρέχουν και κριτικές, ώστε ο κάθε αναγνώστης να μπορεί να σχηματίσει μία αντικειμενική άποψη για κάποιο προϊόν. Το Tripadvisor έχει συνεργαστεί με το Facebook, και έτσι οι κριτικές που θα βλέπει ο εν δυνάμει ταξιδιώτης θα είναι και από τους φίλους και γνωστούς του και όχι μόνο από αγνώστους.

Τίποτα πια λοιπόν δε μπορεί να μείνει κρυφό. Μία έρευνα της Nielsen που έγινε σε ένα δείγμα περίπου 28.000 χρηστών σε 56 χώρες αποκάλυψε ότι το 92% των καταναλωτών εμπιστεύονται περισσότερο από κάθε άλλη μορφή διαφήμισης τις προτάσεις των φίλων και της οικογένειας.

Ο σκοπός των social media είναι να κάνουν τους χρήστες τους να επικοινωνούν την εμπειρία τους πριν την ζήσουν, κατά την διάρκεια, και μετά. Έτσι ξεκινάνε δημιουργώντας μία προσδοκία στους άλλους ότι πρόκειται να ταξιδέψουν προς ένα «χι» προορισμό. Στην συνέχεια όταν φτάνουν στον προορισμό τους, μέσω του κινητού τους τηλεφώνου, κάνουν “check in”(δηλώνουν δηλαδή σε ποιο μέρος βρίσκονται) σε διάφορα μέρη που επισκέπτονται είτε αυτά είναι μουσεία, εστιατόρια ή οτιδήποτε άλλο και ανεβάζουν ενδεικτικές φωτογραφίες για να μεταδώσουν την εμπειρία πιο πειστικά. Τέλος στο στάδιο της επιστροφής ανεβάζουν αρκετές φωτογραφίες από το ταξίδι τους, «ξεναγώντας» τους φίλους τους στα μέρη που επισκέφτηκαν, λέγοντας πόσο ωραία πέρασαν και δημιουργώντας τους πολλές φορές την προσδοκία να πάνε και αυτοί.  Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων αποφασίζουν να ταξιδέψουν σε ένα προορισμό που έχει πάει και κάποιος φίλος τους ο οποίος έχει μοιραστεί την εμπειρία του μαζί τους.

Το «ηλεκτρονικό λοιπόν μοίρασμα» (sharing) από μία απλή συνήθεια των ανθρώπων γίνεται και εσκεμμένα από τουριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες πληρώνουν “bloggers” που ασχολούνται με τα ταξίδια, που γράφουν δηλαδή σε ιστολόγια για ταξιδιωτικά θέματα,  για να δημιουργήσουν και να μοιραστούν υλικό με τους “on line” φίλους τους και να τους δημιουργήσουν μία συγκεκριμένη τάση, είτε για να επισκεφτούν ένα συγκεκριμένο προορισμό, ή για να χρησιμοποιήσουν μία συγκεκριμένη υπηρεσία.   

Οι διάφορες τουριστικές μάρκες προσπαθούν να δημιουργήσουν σταθερές σχέσεις με τους πελάτες τους, ικανοποιώντας τους, ώστε στην συνέχεια να τους οδηγήσουν στο να επηρεάσουν και αυτοί τους φίλους τους.  Μέσω των πληροφοριών που μοιράζονται οι χρήστες στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης για εταιρίες ή για πράγματα που τους αρέσουν, δίνεται η δυνατότητα στους ανθρώπους της διαφήμισης να στοχεύσουν σε αυτούς με ανάλογες διαφημίσεις ή και να επικοινωνήσουν μαζί τους χρησιμοποιώντας τηλέφωνο ή e-mail. Έτσι ήδη έχουν την πληροφορία για ειδικές προτιμήσεις του εν δυνάμει κοινού τους και είναι πολύ πιθανό το κοινό που θα επιλέξουν με βάση τα κριτήρια που θα θέσουν, να ενδιαφέρεται για το προϊόν το οποίο θέλουν να διαδώσουν. Δίνεται λοιπόν έτσι η δυνατότητα να κάνεις marketing και re-marketing βάσει στοχευμένου κοινού, πολλαπλασιάζοντας τα οφέλη, καθώς πετυχαίνεις και επικοινωνία με στοχευμένο δείγμα και μεγαλύτερο πληθυσμιακό εύρος.  

Οι δυνατότητες λοιπόν που παρουσιάζονται είναι πλέον απεριόριστες, υπάρχει πρόσβαση σε τεράστιο εύρος πληροφοριών αλλά και ανθρώπων. Υπάρχει ακόμα και η δυνατότητα της «κατηγοριοποίησης» των ανθρώπων με βάση για παράδειγμα τα ενδιαφέροντά τους ή τις προτιμήσεις τους, ώστε να φτάνουν σε αυτούς οι πιο σχετικές πληροφορίες. Η προώθηση έχει αλλάξει όχημα και έχει φύγει από τις μπροσούρες και τα έντυπα. Οι ταξιδιωτικές εμπειρίες είναι πια «ζωντανές» και μεταφέρονται σε φίλους και γνωστούς την ώρα που συμβαίνουν. Οι ταξιδιωτικές εταιρίες αλλά και ο κόσμος έχουν δημιουργήσει μία νέα πραγματικότητα ηλεκτρονικής αλληλεπίδρασης, δημιουργώντας ασφαλώς μεγάλα πλεονεκτήματα τόσο για τις επιχειρήσεις, καθώς είναι πολύ πιο εύκολο πια να στοχεύσουν το κοινό τους, όσο και για τους ταξιδιώτες καθώς έχουν απεριόριστη πρόσβαση σε πληροφορίες. Κάθε πλευρά λοιπόν από τις προαναφερόμενες, μπορεί να χρησιμοποιήσει τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του, καθώς και τις δυνατότητες που έχει, προς όφελός του, μέσω των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας.

Κινέζικο φως στην άκρη του τούνελ

Μέσα στο βαρύ κλίμα της οικονομικής δυσπραγίας, της ανεργίας και της γενικότερης απαισιοδοξίας και δυσπιστίας, βλέπουμε ότι κάτι έχει αρχίσει να κινείται. Αυτό δεν είναι άλλο από την δημιουργία επαφών και την αναζήτηση συνεργασιών με μεγάλες οικονομίες που (αν όλα πάνε καλά) θα μπορούσαν να προσφέρουν στην ελληνική οικονομία και κυρίως στους πολίτες λίγο φως στο τούνελ. Για αυτό λοιπόν και ο πρωθυπουργός κ. Α. Σαμαράς επισκέφτηκε την Κίνα με πλήθος εκπροσώπων από διάφορους φορείς και ενώσεις αλλά και με πλήθος επιχειρηματιών και εκπροσώπων τραπεζών, έστω να εξετάσουν και οι ίδιοι τις δυνατότητες πιθανών συνεργασιών καθώς και τους όρους αυτών.    

Κάποια από αυτά λοιπόν που ζητούν οι Κινέζοι αξιωματούχοι είναι η επέκταση των επενδύσεών  τους στο λιμάνι  του Πειραιά, η διαχείριση του δικτύου των ελληνικών σιδηροδρόμων και μερίδιο από το αεροδρόμιο των Σπάτων. Κύριο μέλημά τους είναι να εξασφαλίσουν την διοχέτευση των προϊόντων τους στην Ευρώπη. Σκοπός λοιπόν της Κίνας είναι να δημιουργηθεί μία στρατηγική σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες καθώς επίσης να βελτιώσει και τις σχέσεις της με την Ε.Ε.. Να γίνουν ενέργειες στο κομμάτι των υποδομών και να ενισχυθούν οι εμπορικές συναλλαγές. Ενώ η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει κόμβο σύνδεσης της Ανατολικής Μεσογείου με τη Μέση Ανατολή. Ήδη στο κομμάτι της Ναυτιλίας η Ελλάδα είναι ο μεγαλύτερος πελάτης της Κίνας κάτι που αποτελεί πάτημα και για περαιτέρω  διάλογο.

Στην αντίπερα όχθη, τα οφέλη από την πλευρά της Ελλάδας είναι η αύξηση των εξαγωγών μας σε προϊόντα όπως λάδι φάρμακα, μάρμαρα και αγροτικά προϊόντα. Στόχος είναι ο διπλασιασμός των ελληνικών εξαγωγών μέχρι το 2015. Ακόμα στόχος της Ελλάδας είναι και η προσέλκυση των Κινέζων τουριστών, εστιάζοντας κυρίως στην ανερχόμενη μεσαία τάξη.

 Στο ευρύτερο πλαίσιο, εκτός από τις επενδύσεις και την δημιουργία θέσεων εργασίας, στόχος είναι και η δημιουργία στρατηγικής συνεργασίας με την δεύτερη μεγαλύτερη παγκόσμια οικονομία.

Σημαντικό βέβαια για να προκύψει συνεργασία είναι πρώτα από όλα να γίνουν ενέργειες από την πλευρά της Ελλάδας ώστε το έδαφος των επενδύσεων να γίνει πιο πρόσφορο και ανταγωνιστικό. Μέσα σε αυτές τις ενέργειες είναι η μείωση της γραφειοκρατίας  και η διευκόλυνση  χορήγησης της visa.

Στον τομέα του τουρισμού ενδιαφέρον υπάρχει και από την Ελλάδα και από την Κίνα καθώς και οι δύο χώρες επενδύουν σε αυτόν, έχοντας ως κοινή βλέψη τις τουριστικές ανταλλαγές. Οι Κινέζοι συγκεκριμένα έχουν περάσει και νέο νόμο για τον τουρισμό ο οποίος καθορίζει ένα θεσμικό πλαίσιο που αφορά από τη λειτουργία της τουριστικής αγοράς, μέχρι την διαρρύθμιση των τιμών και την προστασία των δικαιωμάτων των τουριστών. Εμείς ως χώρα θα πρέπει να εστιάσουμε στην ανερχόμενη μεσαία τάξη και στις ιδιαιτερότητες των κινέζων τουριστών. Οι ιδιαιτερότητες αυτές προκύπτουν κυρίως από την κουλτούρα τους, τη θρησκεία τους και τα ήθη και έθιμά τους.  Είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να προσφερθούν υπηρεσίες που θα μπορούν να ικανοποιήσουν τη διαφορετική αυτή τουριστική ομάδα. Εκτός λοιπόν από τα βασικά τα οποία είναι η απευθείας αεροπορική σύνδεση και η απλούστευση της διαδικασίας χορήγησης visa (με διαδικασίες που να είναι προσαρμοσμένες στην δική τους κουλτούρα), είναι σημαντικό και ο ίδιος ο προορισμός να μπορεί να προσφέρει αυτά που θα ικανοποιήσουν τους κινέζους. Το ποσοστό των κινέζων που ταξιδεύουν στην Ευρώπη είναι γύρω στο 3% του συνόλου αυτών που ταξιδεύουν στο εξωτερικό, και το τουριστικό τους προφίλ περιλαμβάνει πολυτελή ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, θεματικά πάρκα, αλλά και ιστορικά αξιοθέατα και νυχτερινή ζωή. Αυτό σημαίνει  ότι η συγκεκριμένη ομάδα τουριστών τα θέλει όλα και μπορεί να προσφέρει πολλά. Κάτι που  προκύπτει και από το ότι έχει αυξηθεί πολύ ο αριθμός των Κινέζων που ταξιδεύουν στο εξωτερικό αλλά και από το ότι η τουριστική τους δαπάνη έχει πολλαπλασιαστεί. Οι Κινέζοι λοιπόν ζητάνε υποδομές, ευκολίες, παροχή υπηρεσιών και διευκολύνσεων που να είναι κοντά στην κουλτούρα τους, ενώ ταυτόχρονα αποζητάνε την ποιότητα και την πολυτέλεια. Αν λοιπόν πραγματικά τους θέλουμε, πρέπει εκτός από το να τους προσελκύσουμε, να μπορούμε να τους ικανοποιήσουμε.

Κλείνοντας λοιπόν αυτή την αναφορά, ήθελα να δηλώσω ότι παρουσιάζονται ευκαιρίες για επενδύσεις και για συνεργασίες σε τομείς όπως η ναυτιλία, οι μεταφορές, το εμπόριο και ο τουρισμός. Το κυριότερο όλων θέμα είναι, αν υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθεί ευνοϊκό πλαίσιο για τις επενδύσεις, αν θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν με τον σωστό τρόπο οι ευκαιρίες και αν θα μπορέσουν να ικανοποιηθούν εκατέρωθεν τα ζητούμενα, ώστε να μην στραφούν αλλού οι ευκαιρίες και εμείς συνεχίσουμε ακάθεκτοι την πορεία μας προς τα βράχια..

 

Ανταλλακτική Οικονομία και Ανταλλακτικός Τουρισμός

Η ανταλλακτική οικονομία ορίζεται ως η οικονομία, στην οποία λαμβάνει χώρα η ανταλλαγή αγαθών  μεταξύ των οικονομικών μονάδων, χωρίς την διαμεσολάβηση του χρήματος (www.antallaktiki.gr) .  Είναι μία μορφή οικονομίας που βασίζεται στην ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών και είναι πολύ διαδεδομένη στο εξωτερικό. Στην χώρα μας, λόγω της παρατεταμένης περιόδου κρίσεως που περνάμε,  έχει διαδοθεί  το τελευταίο σχετικά διάστημα. Έτσι έχουν δημιουργηθεί  ανταλλακτικά δίκτυα σε πολλές πόλεις, τα οποία προσφέρουν από ανταλλαγή γνώσεων και δραστηριοτήτων, ανταλλαγή ελεύθερου χρόνου, προσφορά αγαθών και υπηρεσιών, μέχρι ανταλλαγή αγαθών και οργάνωση ανταλλακτικών παζαριών.

Η ιδέα που βρίσκεται πίσω από αυτό, δηλαδή η απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών χωρίς τη διαμεσολάβηση του χρήματος, ή ακόμα και μέσα από την δημιουργία «εικονικών νομισμάτων», δημιουργεί δεύτερες σκέψεις και για το πώς ένας άνθρωπος μπορεί να ζήσει χωρίς να έχει πολλά χρήματα και τελικά να μην του λείπει τίποτα. Κυρίως θα έλεγα ότι η έκταση την οποία μπορούν να έχουν τέτοια δίκτυα, ξεκινάει από την φιλοσοφία που έχουν οι λαοί όσον αφορά την προσφορά και την ανταλλαγή και στην συνέχεια από την ανάγκη για κάποια αγαθά ή υπηρεσίες.

Στο πλαίσιο αυτό της ανταλλαγής δημιουργήθηκε και η έννοια του τουρισμού με ανταλλαγή σπιτιών ή αλλιώς όπως θα έλεγα η έννοια του «ανταλλακτικού τουρισμού». Και πάλι η βασική ιδέα είναι η απόκτηση μιας υπηρεσίας χωρίς την διαμεσολάβηση χρημάτων. Η επίσκεψη δηλαδή ενός προορισμού για αναψυχή, χωρίς τα έξοδα της διαμονής. Υπάρχουν παγκόσμια δίκτυα ανταλλαγής σπιτιών, όπως είναι για παράδειγμα το www.homeforexchange.com το www.homeexchange.com το international home exchange network (www.ihen.com), το www.intervac.com και άλλα, τα οποία αποτελούνται από μέλη που ενδιαφέρονται να πραγματοποιήσουν διακοπές με ανταλλαγή σπιτιών και έρχονται σε επαφή με άλλα μέλη που ενδιαφέρονται να κάνουν το ίδιο. Με την ανταλλαγή σπιτιών, η διαμονή ουσιαστικά είναι δωρεάν, ενώ παράλληλα προσφέρεται η δυνατότητα σε κάποιον να νιώσει στις διακοπές του σαν ντόπιος και όχι σαν τουρίστας. Τα μέλη μπορεί να είναι από οποιοδήποτε μέρος στον κόσμο και για να κάνουν διακοπές στο σπίτι ενός άλλου μέλους, απλά θα πρέπει να είναι πρόθυμοι να παραχωρήσουν και το δικό τους σπίτι ή εξοχικό για τον ίδιο σκοπό. Στην Ελλάδα μπορεί να μην είναι ακόμα πολύ διαδεδομένη η έννοια αυτή, λόγω του ότι οι Έλληνες δεν παραχωρούν εύκολα τα σπίτια τους σε ξένους για ανταλλαγή. Κάτι τέτοιο γίνεται άτυπα ωστόσο μεταξύ γνωστών. Ενώ σημειώνει άνθηση τελευταία, λόγω της οικονομικής στενότητας που πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν. Στο εξωτερικό βέβαια είναι πολύ πιο διαδεδομένη αυτή η έννοια.

Ένα επιτυχημένο παράδειγμα τέτοιου δικτύου, είναι το διεθνές δίκτυο ανταλλαγής σπιτιών “Intervac”, το οποίο ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950 στην Ευρώπη από μία ομάδα καθηγητών  και τώρα αριθμεί 30.000 μέλη από όλο τον κόσμο. Τα μέλη του δικτύου είναι ηλικίας 35-60 ετών, με ένα ή δύο εισοδήματα στην οικογένεια και συχνά με παιδιά. Το κάθε μέλος εγγράφεται στο δίκτυο πληρώνοντας μία ετήσια συνδρομή, ενώ παράλληλα ανεβάζει στο δίκτυο φωτογραφίες και πληροφορίες για το σπίτι που επιθυμεί να ανταλλάξει. Πολλά μέλη, εκτός από το σπίτι τους, ανταλλάσσουν και το αυτοκίνητό τους, το σκάφος τους ή ότι άλλο επιθυμούν. Επίσης παρέχεται η δυνατότητα ακόμα και για διπλή ανταλλαγή σπιτιών από δύο οικογένειες, φύλαξη σπιτιών, ανταλλαγές μεγάλης χρονικής διάρκειας και άλλα.  Όπως κάποια μέλη αναφέρουν είναι ένας πολύ καλός τρόπος εκτός από το να γνωρίσεις νέους τόπους, να δημιουργήσεις και φίλους από όλο τον κόσμο. Το δίκτυο αυτό  αυτή την στιγμή έχει πράκτορες σε 46 χώρες στον κόσμο.

Ένα παράδειγμα ενός ελληνικού δικτύου ανταλλαγής σπιτιών μόνο εντός της Ελλάδας είναι το www.elladahomeexchange.gr  Η διαφορά του δικτύου αυτού από τα δίκτυα που προανέφερα είναι ότι αφορά ανταλλαγές σπιτιών μόνο μέσα στην Ελλάδα. Η φιλοσοφία όμως είναι και πάλι η ίδια. Εφόσον είσαι ιδιοκτήτης έστω μίας κατοικίας κύριας ή εξοχικής, και επιθυμείς να κάνεις αυτού του είδους τις διακοπές, γίνεσαι μέλος του δικτύου πληρώνοντας μία ετήσια συνδρομή, και ανεβάζεις στο δίκτυο πληροφορίες και φωτογραφίες του σπιτιού που θέλεις να ανταλλάξεις. Πριν από την ανταλλαγή, έρχεσαι σε επαφή με τους ανθρώπους που θα μείνουν στο σπίτι σου ενώ παράλληλα θα σου παραχωρήσουν και το δικό τους. Η ανταλλαγή δεν είναι ανάγκη να είναι ταυτόχρονη, μπορεί ο καθένας να ορίσει το χρόνο που θέλει να ταξιδέψει και να υπάρξει συμφωνία. Παράλληλα υπάρχουν και κάποιοι κανόνες ασφάλειας και υγιεινής. Η ετήσια συνδρομή σε κάθε περίπτωση εξασφαλίζει το πραγματικό ενδιαφέρον των μελών ενώ καταχωρούνται τα πλήρη στοιχεία τους για την εγγραφή, εξασφαλίζοντας τη σχετική ασφάλεια.

Τα πλεονεκτήματα του «ανταλλακτικού τουρισμού» είναι ότι παρέχει την δυνατότητα ακόμα και σε ανθρώπους που δεν έχουν αρκετά χρήματα να διαθέσουν για τις διακοπές τους, να μπορέσουν να το κάνουν, ενώ ακόμα δίνεται και η δυνατότητα παράτασης της χρονικής διάρκειας των διακοπών. Αυτό μπορεί να μην έχει οικονομική απόδοση, όσον αφορά τις ξενοδοχειακές κλίνες, έχει όμως απόδοση στο κομμάτι των μεταφορών, καθώς και στην τουριστική κατανάλωση στις τοπικές κοινωνίες. Διευκολύνοντας και αυξάνοντας τις τουριστικές ροές παγκοσμίως, είτε όσον αφορά τον εσωτερικό τουρισμό, είτε όσον αφορά τον εισερχόμενο και εξερχόμενο τουρισμό. Η παγκόσμια οικονομική συγκυρία νομίζω ότι θα οδηγήσει σε άνθηση του τουρισμού με ανταλλαγές σπιτιών, κάτι που σίγουρα θα έχει θετικά αποτελέσματα, καθώς εκτός από την οικονομική απόδοση που θα υπάρξει στους τουριστικούς προορισμούς, θα υπάρξει και κοινωνική απόδοση. Η μορφή αυτή τουρισμού, εκτός από τα βασικά τουριστικά κίνητρα, εμπεριέχει την έννοια της προσφοράς και της ανταλλαγής. Κάτι που θεωρώ ως μεγάλο πλεονέκτημα, μέσα στην κρίση των αξιών που βιώνουμε σε παγκόσμιο επίπεδο, βοηθώντας έτσι την καλλιέργεια της αντίστοιχης κουλτούρας.

Το Νέο Trend-Εξωστρέφεια

             Η καινούργια τάση στην επιχειρηματικότητα δεν είναι άλλη από την εξωστρέφεια. Από εκεί που μας χαρακτήριζε η απόλυτη εσωστρέφεια, τώρα η μία στις πέντε λέξεις στους επιχειρηματικούς και πολιτικούς κύκλους είναι η εξωστρέφεια. Αργήσαμε αλλά το καταλάβαμε, η μάλλον δημιουργήθηκε η ανάγκη να το καταλάβουμε, λόγω ελλείψεως άλλων πιο συνηθισμένων και παγιωμένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η εξωστρέφεια εμφανίζεται πλέον ως η μόνη λύση για ανάπτυξη και έξοδο από τον φαύλο κύκλο της κρίσης και της ανέχειας. Ο λόγος που φτάσαμε ως χώρα σε αυτό το σημείο είναι, μεταξύ άλλων, το γεγονός ότι η ανάπτυξη της οικονομίας μας είχε βασιστεί σε εγχώριες επενδύσεις που χρηματοδοτούνταν από δανεισμό, με σκοπό να εξυπηρετήσουν την υψηλή εγχώρια ζήτηση. Τώρα που η ζήτηση έχει μειωθεί σε ασύλληπτα για την προ κρίσης εποχή επίπεδα, οι επιχειρήσεις που την στήριζαν συρρικνώνονται ή απλά βγαίνουν εκτός αγοράς και ρευστότητα δεν υπάρχει, φάνηκε η μεγάλη αδυναμία της χώρας μας να μπορέσει να ανακάμψει, από την στιγμή που υπήρχε εικονική ανάπτυξη στηριζόμενη αποκλειστικά στην πρόσκαιρη φούσκα της ιδιωτικής κατανάλωσης.

             Επομένως τώρα ήρθε η ώρα της εξωστρέφειας! Θα πρέπει να αφήσουμε πίσω μας το μοντέλο «εισαγωγή- κατανάλωση» και να περάσουμε στο μοντέλο «παραγωγή- κατανάλωση- εξαγωγή». Μπορεί αυτό στην αρχή να φαινόταν ως κάτι αδιανόητο για την εγχώρια αγορά, καθώς για πολλές δεκαετίες οι καταναλωτές είχαν «εκπαιδευτεί» να επιθυμούν τα εισαγόμενα προϊόντα και να θεωρούν τα εγχώρια υποδεέστερα. Πράγμα βέβαια που από κάποιο σημείο και μετά άρχισε να ισχύει, δεδομένου του υψηλού κόστους παραγωγής των εγχώριων προϊόντων, κάνοντάς τα μη ανταγωνιστικά. Δεν θα έλεγα βέβαια ότι αυτή τη στιγμή έχει αντιστραφεί το κλίμα, όμως υπάρχει μία στροφή του καταναλωτικού κοινού στα ελληνικά προϊόντα και στο πλαίσιο αυτό γίνεται μία προσπάθεια να ενισχυθεί η παραγωγή και η κατανάλωσή τους. Όσον αφορά τώρα την εξαγωγή προϊόντων, εδώ τίθεται το μεγάλο θέμα της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης.

             Εντυπωσιακό είναι ότι η αξία των εξαγωγών έχει αυξηθεί με μέσο όρο 15% το χρόνο για τα έτη 2010 και 2011. Σημαντικό ρόλο σε αυτό εκτός από την ώθηση στις εξαγωγές, έχει και η μείωση των συντελεστών παραγωγής λόγω της οικονομικής κρίσης. Τα κύρια εξαγώγιμα προϊόντα αυτή την στιγμή είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, το ελαιόλαδο, το αλουμίνιο, το ατσάλι καθώς και προϊόντα μεταποίησης. Ενώ ως κύριους εξαγώγιμους κλάδους θεωρούμε τους κλάδους των Μεταφορών, της Ναυτιλίας, του Τουρισμού, των Τροφίμων και των Ποτών.

Ένα παράδειγμα ενός παραδοσιακού κλάδου, ο οποίος συντελεί ιδιαίτερα στην ανάπτυξη και αποτελεί έναν από τους κορυφαίους μεταποιητικούς κλάδους όσον αφορά τις εξαγωγικές επιδόσεις, είναι η Ελληνική Βιομηχανία Αλουμινίου. Λόγω της συρρίκνωσης της εσωτερικής αγοράς, έχει στρέψει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής της στις εξαγωγές. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έχουν παίξει τα πιστοποιημένα και αναγνωρισμένα τελικά προϊόντα, η εξειδίκευση, η εκπαίδευση, η έρευνα και η σωστή δικτύωση του κλαδικού φορέα στις  αγορές στόχους. Αντίστοιχα ένας νέος επιχειρηματικός κλάδος πολλά υποσχόμενος στο κομμάτι των υπηρεσιών είναι αυτός των εταιρειών κινητών εφαρμογών που προσφέρει καινοτόμες υπηρεσίες στους κλάδους του ψηφιακού μάρκετινγκ και της κινητής τηλεφωνίας, στον οποίο απασχολούνται περίπου πενήντα ελληνικές εταιρείες και έχει παρουσία σε πάνω από σαράντα χώρες. Αυτά είναι δύο επιτυχημένα παραδείγματα εξαγωγικών κλάδων ανάμεσα στους 15 περίπου κλάδους, οι οποίοι, παρά τις δυσκολίες, έχουν ανάπτυξη και σημαντική παρουσία στο εξωτερικό. Τα περισσότερα προβλήματα εντοπίζονται στην έλλειψη εξειδικευμένου πλαισίου για τον κάθε κλάδο, στην γραφειοκρατία, τον αθέμιτο ανταγωνισμό και γενικά την προώθηση της εξωστρέφειας.

             Φυσικά ο κάθε κλάδος έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και ανάγκες, δεδομένης της διαφορετικότητας των προϊόντων που προσφέρει αλλά και της εν γένει διαφοροποίησης των προϊόντων από τις υπηρεσίες. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ στον τουρισμό, ο οποίος το τελευταίο διάστημα έχει βρεθεί στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος, καθώς αναγνωρίστηκε επιτέλους ο ρόλος του στην ανάπτυξη και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Όταν μιλάμε λοιπόν για τουρισμό και εξωστρέφεια, μιλάμε για προσφορά υπηρεσιών, άρα τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι η διαμόρφωση του χαρτοφυλακίου των προσφερόμενων προϊόντων-προορισμών, η διαμόρφωση του κανονιστικού πλαισίου δράσης, ο καθορισμός των εμπλεκόμενων φορέων δράσης και φυσικά η προώθηση! Πριν από την προώθηση όμως χρειάζεται σχέδιο στρατηγικής, ώστε να γίνει η σωστή αντιστοίχιση της προσφοράς με την ζήτηση. Θα πρέπει δηλαδή να προωθηθούν τα κατάλληλα προϊόντα στις κατάλληλες αγορές, έτσι ώστε αυτά να παρουσιάζουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να υπάρξει και το αντίστοιχο «value for money».

Ένας προορισμός λοιπόν θα πρέπει να προωθηθεί σε μία αγορά στην οποία θα υπάρχει ζήτηση για το προϊόν που αυτός προσφέρει, καθώς θα έχει προηγηθεί έρευνα, θα υπάρχει επάρκεια σε κλίνες, αεροπορική σύνδεση, και κυρίως θα υπάρχει διαμορφωμένο το προϊόν το οποίο διαφημίζεται, είτε αυτό είναι παραλίες, είτε γαστρονομία, είτε παρατήρηση πουλιών, είτε περίπατοι. Μέχρι τώρα γινόταν προώθηση χωρίς να έχουν πραγματοποιηθεί τα προηγούμενα στάδια, με αποτέλεσμα το προϊόν να υπάρχει διαμορφωμένο μόνο σε λέξεις στα τουριστικά φυλλάδια και φυσικά οι τουρίστες να μη μένουν ευχαριστημένοι.

             Αυτή την στιγμή γίνονται πολύ σημαντικές ενέργειες από τουριστικούς φορείς όπως ο ΣΕΤΕ σε συνεργασία με τα εμπλεκόμενα υπουργεία, ώστε επιτέλους ο τομέας του τουρισμού να έχει αυτό που του αξίζει. Η διαφορετικότητα που έχει ο τομέας του τουρισμού είναι ότι η ζήτηση για τουριστικές υπηρεσίες δημιουργεί στην συνέχεια ζήτηση και σε άλλους κλάδους της οικονομίας, πολλαπλασιάζοντας έτσι την προσφορά του τουρισμού στην ανάπτυξη και στην απασχόληση.

             Εξωστρέφεια λοιπόν είναι το μεγάλο στοίχημα, και παρά τις διαφορές που παρουσιάζουν οι διάφοροι εξωστρεφείς κλάδοι, δεν παύει να χρειάζεται  ένα κοινό πλαίσιο και κοινές ενέργειες στις οποίες θα πρέπει αυτή να στηριχθεί. Έτσι χρειάζεται εξορθολογισμός του κράτους, εθνική στρατηγική εξωστρέφειας, συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων σε κάθε κλάδο, αξιοποίηση των υπαρχόντων πόρων (π.χ. ΕΣΠΑ), εκπαίδευση και εξειδίκευση, έρευνα και στρατηγική διείσδυσης σε νέες αγορές, ευελιξία και προσαρμογή στην αλλαγή των συνθηκών, καινοτομία και δημιουργία νέων προϊόντων, στόχευση, δικτύωση και σωστή προώθηση.

«Καζινοτουρισμός»

Η δημιουργία καζίνων, με σκοπό την ανάπτυξη ενός τόπου, δεν είναι κάτι καινούργιο, ωστόσο τώρα τελευταία έχει επανέλθει στο προσκήνιο, λόγω της οικονομικής κρίσης και των επενδυτικών ευκαιριών που παρουσιάζονται. Τα οργανωμένα καζίνα, που διαθέτουν πολυτελή ξενοδοχεία, συνεδριακά κέντρα, αίθουσες εκδηλώσεων, spa, αθλοπαιδιές, εστιατόρια και άλλα, αποτελούν ουσιαστικά μία τουριστική “attraction”. Επομένως συνδυάζουν τις «καζινοδραστηριότητες» (χαρτοπαιξία, τυχερά παιχνίδια, κ.λ.π.) με πολυτελείς διακοπές και αναψυχή. Ακόμα, σε δημοφιλείς προορισμούς για τους λιγότερο hardcore παίκτες, των οποίων το κίνητρο για τουρισμό ίσως να είναι μεγαλύτερο, προσφέρονται και άλλες τουριστικές δραστηριότητες, ανάλογα με τον τουριστικό προορισμό. Πράγμα που σημαίνει ότι, με τις εκτός καζίνου δράσεις, ενισχύεται και η τοπική κοινωνία. Ανάλογα με την περιοχή, μπορεί να υπάρχουν καζίνα χωρίς ξενοδοχείο, (σε περιοχές όπου υπάρχουν ήδη ξενοδοχειακές υποδομές), είτε να συνδυάζονται μαζί με ξενοδοχείο, όπως είναι και το πρότυπο που ακολουθείται στο Las Vegas. Το πρότυπο του Las Vegas ακολουθούν και τα καζίνα στην Ασία, που αποτελεί την πλέον αναπτυσσόμενη περιοχή στον κλάδο των τυχερών παιχνιδιών. Στην Ευρώπη τα καζίνα στη νόμιμη μορφή τους ξεκίνησαν να αναπτύσσονται σε ήδη δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, καθώς ήταν κυρίως απασχόληση των αριστοκρατών, και είτε λειτουργούσαν σε περιοχές που ήδη υπήρχαν ξενοδοχεία είτε δημιουργούνταν καζίνα-ξενοδοχεία. Στην Ελλάδα έχει ακολουθηθεί ένα μικτό μοντέλο και η δημιουργία των καζίνων δεν έχει στηριχτεί στο πρότυπο του Las Vegas, με κάποιες καλές εξαιρέσεις όπως είναι για παράδειγμα το καζίνο Λουτρακίου, που είναι ένα ενδιαφέρον μοντέλο καζίνου-ξενοδοχείου, όπου attraction δεν αποτελεί μόνο το συγκρότημα του καζίνου αλλά και το Λουτράκι σαν περιοχή, καθώς αποτελεί ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

Παρόλο που τα οικονομικά μεγέθη των περισσότερων ελληνικών καζίνων όλο και συρρικνώνονται, αυξάνεται το ενδιαφέρον για επενδύσεις στη δημιουργία καζίνων στην Ελλάδα, από πολυεθνικούς ομίλους, που μέχρι στιγμής εστιάζεται σε Φθιώτιδα, Κρήτη και Χίο. Στα ήδη υπάρχοντα καζίνα στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο ποσοστό των παικτών είναι Έλληνες, επομένως δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι μέχρι τώρα συνδέεται άμεσα η προσέλκυση ξένων τουριστών με το κίνητρο της επίσκεψης καζίνων στην Ελλάδα. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να συνδεθεί. Για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει καταρχάς να προσδιοριστούν οι αγορές στις οποίες θα απευθύνονται τα εν δυνάμει καζίνα, οι υποδομές που έχει η κάθε περιοχή, η προσβασιμότητα που θα έχουν οι εν δυνάμει «καζινοτουρίστες» στην περιοχή, και το τουριστικό προϊόν που αυτή προσφέρει. Η πρώτη εν δυνάμει «καζινοαγορά» που ήδη έχει εκδηλώσει και ενδιαφέρον για επενδύσεις στη χώρα μας είναι  η Τουρκία. Αυτό το ενδιαφέρον πρώτα προκύπτει κυρίως από το γεγονός ότι απαγορεύεται από την θρησκεία τους η λειτουργία  καζίνων, επομένως υπάρχει η σχετική «ανάγκη» και το ανάλογο κίνητρο, αλλά και λόγω της  γεωγραφικής γειτνίασης των δύο χωρών. Στο πλαίσιο αυτό, έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον για τη δημιουργία καζίνου στην Χίο, μιας και βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την Σμύρνη. Με το ίδιο σκεπτικό θα μπορούσε να δημιουργηθεί καζίνο στη Σάμο, στην Κω, στην Βόρεια Ελλάδα, στα ελληνοτουρκικά σύνορα, αλλά ακόμα και σε στρατηγικά σημεία, όπως δημοφιλή νησιά π.χ. Μύκονος, ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, και φυσικά, ο παραλιακός άξονας της Αθήνας. Στη Σύρο και στη Ρόδο υπάρχει ήδη τουρισμός καζίνων, ο οποίος προσελκύει και ισραηλινούς τουρίστες, καθώς ούτε στο Ισραήλ υπάρχουν καζίνα. Οι εν δυνάμει προορισμοί καζίνου, θα μπορούσαν να επιλέγουν αγορές στόχους με βάση το κριτήριο της γειτνίασης, της ύπαρξης ή όχι τοπικών καζίνων, της συνδεσιμότητας και της θελκτικότητας των προορισμών. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να δημιουργηθούν είτε αποκλειστικοί προορισμοί καζίνου, είτε προορισμοί που εκτός από την ύπαρξη ενός συγκροτήματος καζίνου-ξενοδοχείου, θα παρουσιάζουν και πρόσθετο τουριστικό ενδιαφέρον (π.χ. προσφορά άλλων μορφών τουρισμού). Στην περίπτωση της Ελλάδας, που διαθέτει ήδη πολλούς δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, τα καζίνα θα μπορούσαν να προστεθούν στο τουριστικό προϊόν της. Στο σημείο αυτό, πρέπει να αναφερθούν και πιθανά θέματα ή προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπιστούν στην δημιουργία και ανάπτυξη νέων καζίνων, και αφορούν την υπάρχουσα νομοθεσία, το θέμα των αδειοδοτήσεων, τους όρους που έχει κάθε καζίνο για τους παίκτες, καθώς και τον εντεινόμενο ανταγωνισμό που έχει προκύψει από τα ιντερνετικά καζίνα.

Παρατηρείται τελευταία έντονο ενδιαφέρον για δημιουργία «συγκροτημάτων καζίνων» και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως είναι η Αγγλία, η Ισπανία, καθώς και η περιοχή των κατεχόμενων στην Κύπρο.

Στην Αγγλία και συγκεκριμένα στο Μπέρμιγχαμ αναμένεται να χτιστεί ένα τεράστιο συγκρότημα καζίνου με ξενοδοχείο πολυτελείας, εμπορικά καταστήματα, μπαρ, εστιατόρια και άλλα, με συνολικό κόστος κατασκευής £89,000,000 και χρηματοδότηση από την εταιρία Genting UK, ενώ αναμένεται να είναι από τα σημαντικότερα έργα της περιοχής τα τελευταία χρόνια.

Στην Ισπανία υπάρχει η πρόταση για δημιουργία ενός project δισεκατομμυρίων, που θα αποτελείται από 12 ξενοδοχεία, ένα συνεδριακό κέντρο, τρία γήπεδα γκολφ, ένα στάδιο και έξι καζίνα. Αυτό το «συγκρότημα καζίνου» σύμφωνα με έρευνες θα δημιουργήσει άμεσα και έμμεσα 261.000 θέσεις εργασίας. Πράγμα πάρα πολύ σημαντικό για μία χώρα την οποία μαστίζει η ανεργία. Γι αυτό και Μαδρίτη και Βαρκελώνη ανταγωνίζονται για το ποια θα είναι η «τυχερή». Προϋπόθεση για την επιλογή του προορισμού ήταν να υπάρχει ήδη τουριστική υποδομή, καλό κλίμα, καλό μεταφορικό σύστημα και εύκολη πρόσβαση σε άλλες χώρες. Βέβαια για να προχωρήσει το θέμα, υπάρχουν και κάποιες απαιτήσεις από τον επενδυτή Sheldon Adelson. Αυτές έχουν να κάνουν με την ελαστικότητα της εργατικής νομοθεσίας, τη χαλάρωση των κανόνων που αφορούν την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, την απαλλαγή από την καταβολή της κοινωνικής ασφάλισης και άλλους φόρους για τα δύο πρώτα χρόνια, την άρση των περιορισμών βίζα για τους ξένους εργαζόμενους, καθώς και την άρση της απαγόρευσης καπνίσματος στους δημόσιους χώρους του καζίνου.

Στα κατεχόμενα της Κύπρου ή αλλιώς στο ψευδοκράτος, υπάρχει έξαρση επενδύσεων σε καζίνα, ξενοδοχεία, εξοχικές κατοικίες και έργα υποδομής, με βασικό πυλώνα τουριστικής ανάπτυξης την βιομηχανία του τζόγου. Ήδη στα κατεχόμενα λειτουργούν 32 καζίνα, τα οποία έχουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ελάχιστης κρατικής φορολογίας η οποία ανέρχεται στο 4%. Ακόμα, δεν γίνονται έλεγχοι στα σύνορα, με αποτέλεσμα οι επισκέπτες των καζίνων να μπορούν να έχουν μαζί τους μετρητά, καθώς επίσης παρέχονται κίνητρα επίσκεψης των καζίνων, όπως είναι η προσφορά δωρεάν ολιγοήμερων  διακοπών με την προϋπόθεση οι επισκέπτες να παίξουν ένα μικρό ποσό. Ακόμα παρέχεται και επιστροφή ποσοστού χαμένων χρημάτων ώστε να υπάρχει το κίνητρο να ξαναπαίξουν. Εκτός από τους ξένους επισκέπτες όπως Άγγλοι, Ισραηλινοί και άλλοι, τα κατεχόμενα επισκέπτονται ακόμα και οι Ελληνοκύπριοι, ενώ γίνονται και απευθείας πτήσεις τσάρτερ στο τοπικό αεροδρόμιο Ερτζάν. Σκοπός είναι να χτιστούν 7 θεματικά ξενοδοχεία και να δημιουργηθεί ένα μίνι Las Vegas.  

Όλα αυτά έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και παρουσιάζουν κοινές συνιστώσες, οι οποίες από τη μία μεριά έχουν να κάνουν με το ενδιαφέρον των επενδυτών και από την άλλη με την αποδοχή της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας. Από τη μία μεριά οι επενδυτές εντοπίζουν «ευκαιρίες» σε όρους, όπως είναι η χαμηλότερη φορολογία, οι ελαστικές σχέσεις εργασίας και άλλα, λόγω του ότι ο τόπος έχει ανάγκη από επενδύσεις και θέσεις εργασίας, οπότε και προσπαθεί να δημιουργήσει ευνοϊκό επενδυτικό περιβάλλον. Από την άλλη μεριά έχουμε την τοπική κοινωνία, η οποία ουσιαστικά διψάει για επενδύσεις λόγω της έλλειψης ρευστότητας, θέσεων εργασίας και γενικά ευκαιριών, με αποτέλεσμα να είναι πολύ πιο δεκτική ακόμα και σε δημιουργία καζίνων.

Κατά την γνώμη μου το δίπολο καζίνο-τουρισμός δεν είναι πανάκεια, δηλαδή δεν θα μπορούσε να αποτελέσει τη λύση στα οικονομικά-κοινωνικά προβλήματα ενός τόπου, καθώς ο συνδυασμός των καζίνων με τον τουρισμό, από μόνος του είναι ένας περίεργος συνδυασμός. Οι δραστηριότητες που προσφέρουν τα καζίνα, είναι δραστηριότητες από πολλούς κατακριτέες, δεν συνδέονται άμεσα με το προσφερόμενο προϊόν του τόπου, ενώ πολλές φορές δημιουργούν ανησυχία για το είδος των ανθρώπων που θα προσεγγίσει το καζίνο, ως πυρήνας και κίνητρο προσέλκυσης τουριστών σε ένα τόπο. Το κίνητρο των ανθρώπων για επίσκεψη σε κάποιο καζίνο, πολλές φορές συνοδεύεται από εθισμό, ενώ άλλες φορές συνδέεται με παράνομες δραστηριότητες, κίνητρα τα οποία δεν είναι πολλές φορές τα επιθυμητά. Στο επίπεδο αυτό λοιπόν, θεωρώ ότι δε μπορεί να συγκριθεί άμεσα με άλλα είδη τουρισμού, ωστόσο μπορεί να προσφέρει εξίσου στην οικονομία και στην τοπική κοινωνία.

Αγρότες Αγροτουρισμός και Ανάπτυξη

Σε αυτό το άρθρο θα ήθελα να μιλήσω για τις προοπτικές ανάπτυξης  του αγροτουρισμού, ενός κλάδου που πραγματικά χρειάζεται ώθηση και που μπορεί να δώσει εναλλακτικές δυνατότητες απασχόλησης σε ανέργους, αν επιτέλους κάποια πράγματα γίνουν με τον σωστό τρόπο. Ανάμεσα στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η χώρα μας, έχει επισημανθεί πολλές φορές το ότι οι εισαγωγές μας τα τελευταία χρόνια είναι πολύ μεγαλύτερες από τις εξαγωγές. Ως προς τις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, φτάσαμε σε αυτό το σημείο επειδή δόθηκαν κίνητρα σε πολλούς αγρότες να μην παράγουν ή να παράγουν κάτι άλλο από αυτό που παρήγαν μέχρι τότε και φυσικά επειδή με τις δικές μας εισαγωγές ωφελούνται και οι «εταίροι μας». Αυτό βέβαια τοποθετεί τη χώρα μας σε μειονεκτική θέση και την εμποδίζει να στηριχθεί στις δικές της δυνάμεις και να αξιοποιήσει τον πλούτο της γης. Φυσικά όλα αυτά τώρα γίνονται αισθητά πιο έντονα από κάθε άλλη φορά.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ζουν σε αγροτικές περιοχές και  ασκούν το αγροτικό επάγγελμα, όπως επίσης και άλλοι που κατάγονται από αγροτικές περιοχές και  λόγω της οικονομικής συγκυρίας θέλουν να επιστρέψουν στα χωριά τους και να ασχοληθούν με το γεωργικό επάγγελμα. Η αγροτική παραγωγή, από την στιγμή που υπάρχει ο αγρός μπορεί να συνδυαστεί και με την αντίστοιχη εναλλακτική μορφή τουρισμού που είναι ο αγροτουρισμός και να δοθεί έτσι η δυνατότητα για απασχόληση και σε πολλούς νέους.  Ο αγροτουρισμός έχει προωθηθεί σαν έννοια από το ίδιο το κράτος με σκοπό να δοθεί μία εναλλακτική δυνατότητα για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας στις αγροτικές περιοχές, η οποία θα συνδυάζει και την βιώσιμη ανάπτυξη. Η εφαρμογή του αγροτουρισμού περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανάπτυξης ενός τόπου με πολλαπλές παρεμβάσεις που συγκλίνουν αλλά και οδηγούν στην ευημερία του τοπικού πληθυσμού (Παπακωνσταντινίδης Λ. 1992). Αυτός είναι ο στόχος άλλωστε, να αξιοποιηθούν πολλές αναξιοποίητες περιοχές της υπαίθρου, να αναζωογονηθεί η περιφέρεια και να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Βέβαια θα πρέπει να υπάρχει ένας συνολικός σχεδιασμός για κάθε νομό που θα βασίζεται στη συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των τοπικών φορέων και επιχειρηματιών.

Στο φεστιβάλ AGRO Quality που έγινε στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων στις 16/5/2011, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών, Βασίλης Γιαννόπουλος, παρέθεσε κάποια προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι νέοι αγρότες. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα, όπως αναφέρει, είναι το ότι δεν έχει καθοριστεί το αντικείμενο των αγροτικών επαγγελμάτων, ενώ ο αγροτουρισμός ασκείται εδώ και 22 χρόνια στην Ελλάδα, χωρίς θεσμικό πλαίσιο. Ο αγροτουρισμός ορίζεται ως μία ήπια μορφή τουρισμού κατά την οποία οι επισκέπτες διαμένουν σε αγρόκτημα και συμμετέχουν σε αγροτικές εργασίες. Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι, εκτός από την διαμονή, ο τουρίστας συμμετέχει ενεργά σε διάφορες δραστηριότητες. Ο αγροτουρισμός όμως, ενώ θα έπρεπε να ασκείται από επαγγελματίες αγρότες που θα είναι ιδιοκτήτες γης σε μία αγροτική περιοχή,  τελικά ασκείται και από επιχειρηματίες άλλων κλάδων, οι οποίοι μπορεί να προσφέρουν κατάλυμα, όμως δεν προσφέρουν αγροτουρισμό. Αυτό διαστρεβλώνει και την έννοια του αγροτουρισμού αλλά και αφαιρεί από τους αγρότες, το προνόμιο για τουριστική επιχειρηματικότητα. Πρέπει να γίνει αντιληπτή η σημαντικότητα του αγροτικού επαγγέλματος και να αντιμετωπιστεί ως μία ιδιαίτερη επαγγελματική ομάδα, μια και οι αγρότες έχουν να αντιμετωπίσουν επί πλέον, λόγω της φύσης του επαγγέλματος, ευμετάβλητες καιρικές συνθήκες και άλλους δυσμενείς εξωγενείς παράγοντες.  

Ο αγροτουρισμός θα έπρεπε να μπορεί να ενισχύσει τον αγρότη μέσα από την εκμετάλλευση καταλυμάτων και την τροφοδοσία των επισκεπτών με προϊόντα της ντόπιας αγροτικής παραγωγής αλλά και προϊόντα της τοπικής λαϊκής τέχνης, έτσι ώστε να συνδυαστούν και οι τρεις τομείς της παραγωγής μίας χώρας. Κάτι τέτοιο θα ενεργοποιούσε τον τοπικό πληθυσμό και θα έδινε τη δυνατότητα να αναπτυχθούν επιχειρηματικά αναξιοποίητες περιοχές και να διατηρηθεί η γεωργική γη. Ο αγροτουρισμός ακόμα, θα μπορούσε να λειτουργήσει και σαν εργαλείο εκπαίδευσης του κοινού για τη σημασία της γεωργίας και την συμβολή της στην οικονομία της χώρας και στην ποιότητα της ζωής. Οι συνεταιρισμοί έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του γεωργικού  επαγγέλματος, όπως επίσης και τα δίκτυα μικρών αγροτουριστικών επιχειρήσεων. Εξάλλου, η ανάπτυξη του αγροτουρισμού αποτελεί κατευθυντήρια πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αποτέλεσμα μεγάλο ποσοστό Ευρωπαίων να κάνουν κάθε χρόνο αγροτουρισμό.

Το πρόβλημα στην Ελλάδα, εντοπίζεται στο ότι απουσιάζουν οι κατάλληλες πολιτικές με αποτέλεσμα να μην παρέχονται κίνητρα στους αγρότες και για να καλλιεργήσουν αλλά και να αναπτύξουν επιχειρηματικές δραστηριότητες. Δυστυχώς το νέο νομοθετικό πλαίσιο δημιουργεί περαιτέρω σύγχυση, καθώς δημιουργεί ξεχωριστές κατηγορίες επαγγελματικών δραστηριοτήτων, ενώ αφήνει και πολλά κενά όσον αφορά το θεσμικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η κάθε κατηγορία, το ταμείο στο οποίο ανήκει ο κάθε επαγγελματίας και άλλα. Η σύγχυση έγκειται στο ότι οι αγροτουριστικές υπηρεσίες είναι τουριστικές υπηρεσίες που προσφέρονται από αγρότες και δε νοείται η άσκησή τους να γίνεται έξω από τον χώρο άσκησης του αγροτικού επαγγέλματος, όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την αρχική έννοια του αγροτουρισμού, καθώς οποιαδήποτε δραστηριότητα έξω από τον αγροτικό χώρο δεν είναι αγροτουρισμός αλλά τουρισμός υπαίθρου. Γενικά θα μπορούσα να πω ότι υπάρχει μία σύγχυση στον διαχωρισμό των διαφορετικών μορφών εναλλακτικού τουρισμού και στον προσδιορισμό των δραστηριοτήτων που καλύπτει η κάθε μία. Για παράδειγμα όταν ο οινοτουρισμός ασκείται από αγρότες που καλλιεργούν αμπέλια είναι αγροτουρισμός.  Στο πλαίσιο μίας αγροτικής έκτασης, μπορούν να αναπτυχθούν διάφορες δραστηριότητες, που όμως πρέπει να εντάσσονται στον αγροτουρισμό, ο οποίος θα πρέπει να έχει μία ενιαία μορφή και να λειτουργεί συμπληρωματικά σε όλα τα αγροτικά επαγγέλματα. Η προσπάθεια δημιουργίας πολλών ορισμών εναλλακτικών μορφών τουρισμού δεν βοηθάει τους αγρότες, δημιουργεί σύγχυση όσον αφορά το τι είδος τουρισμού ασκεί ο κάθε επαγγελματίας, και συγχρόνως, αντί να ευνοήσει τους αγρότες, ευνοεί και άλλους επιχειρηματίες, οι οποίοι έτσι οικειοποιούνται δραστηριότητες που ανήκουν στους αγρότες και παράλληλα καρπώνονται και τα αντίστοιχα οφέλη. Έτσι τελικά χάνεται και η αρχική σημασία του αγροτουρισμού, που οφείλει να λειτουργεί προς όφελος των αγροτών. Ωστόσο για να μην τα βλέπουμε όλα αρνητικά, είναι σημαντικό έστω και το ότι δημιουργείται ένα πλαίσιο και μία οριοθέτηση δραστηριοτήτων και για τους αγρότες και για άλλους επαγγελματίες. Δεδομένου βέβαια ότι το νομοσχέδιο αυτό δεν αφορά μόνο τους αγρότες και τον αγροτουρισμό,  οι αντιδράσεις δεν προέρχονται μόνο από τους αγρότες αλλά και από άλλους επαγγελματίες, οι οποίοι διαφωνούν με την άποψη ότι θα πρέπει να είναι κανείς κατ’ επάγγελμα αγρότης για να κάνει αγροτουρισμό. Διαφωνούν επίσης με την δυναμικότητα των κλινών που ορίζεται στις 40, ισχυριζόμενοι ότι είναι πολύ λίγες για τη βιωσιμότητα των μονάδων, διαφωνούν με την δυνατότητα των αγροτών να δημιουργήσουν επιτυχημένες αγροτουριστικές μονάδες (λόγω έλλειψης πείρας και εκπαίδευσης) και για πολλά άλλα. Σε κάθε περίπτωση είναι αδύνατον να είναι όλοι ευχαριστημένοι, ο διάλογος όμως πάντα είναι κάτι θετικό, αρκεί βέβαια να καταλήγει σε αποτέλεσμα.

Οι αγροτικές κοινωνίες μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στο μέλλον της χώρας μας γενικότερα, αλλά και στην επαγγελματική αποκατάσταση πολλών νέων. Εκτός όμως από την ανάγκη ύπαρξης θεσμικού πλαισίου, οριοθέτησης των σχετικών επαγγελμάτων, συντονισμού και άλλων προαπαιτούμενων, μία άτυπη προϋπόθεση για την ενασχόληση με τον αγροτουρισμό είναι η αγάπη για τον τόπο. Η φιλοσοφία “να φτιάξω δωμάτια στο χωριό για να βγάλω κανένα φράγκο”, ούτε αγροτουρισμός είναι αλλά ούτε και επιτυχία μπορεί να έχει. Οι αγροτουριστικές δραστηριότητες πρέπει να περιέχουν την κουλτούρα, την ιστορία και τον πολιτισμό ενός τόπου και να γίνονται με αγάπη και σεβασμό στον τόπο και στο περιβάλλον. Οι άνθρωποι που δημιούργησαν  αγροτουριστικές μονάδες και δραστηριότητες με βάση αυτή τη φιλοσοφία, όχι μόνο πέτυχαν αλλά και κατάφεραν να περάσουν την αγάπη τους για τον τόπο τους και την γη τους στον κόσμο που τους επισκέπτεται, μαθαίνοντάς τους την κληρονομιά του τόπου.

Ο λόγος που ο αγροτουρισμός πρέπει να εφαρμόζεται από αγρότες κατά την γνώμη μου, είναι το ότι, για να μεταδοθούν βιωματικά όλα αυτά τα στοιχεία του τόπου στον επισκέπτη, πρέπει ο οικοδεσπότης να μπορεί να του παρέχει μία αυθεντική εμπειρία. Πράγμα που μπορεί να γίνει μόνο αν ο ίδιος γνωρίζει τον τόπο σε βάθος, ώστε να μπορεί να τον μυήσει σε αυτόν και να προσφέρει δραστηριότητες που θα του παρέχουν αυθεντικές εμπειρίες. Αυτό είναι που αναζητούν οι αγροτουρίστες και αυτό είναι και το ζητούμενο του αγροτουρισμού. Τα πράγματα σίγουρα είναι δύσκολα πλέον για όλους, αλλά ο εν δυνάμει αγρότης-επιχειρηματίας, συνδυάζοντας την παραγωγή με την εμπορία και την προσφορά υπηρεσιών, μπορεί να δημιουργήσει ένα συνολικό αγροτουριστικό προϊόν, που θα συνδυάζει την ανάπτυξη του πρωτογενή, του δευτερογενή και του τριτογενή τομέα της οικονομίας. Αυτή κατά την γνώμη μου είναι μια αισιόδοξη μελλοντική προοπτική για την ανάπτυξη της περιφέρειας, τη στήριξη των αγροτών  και την εναλλακτική επαγγελματική απασχόληση.